Giáo án Ngữ văn lớp 10 - Các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh

Trường THPT Lấp Vò 3 Lớp 10CB 
Giáo viên Phan Minh Nghĩa 1
 CÁC HÌNH THỨC KẾT CẤU 
 CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH 
 I/ Mục tiêu bài học: Giúp Hs: 
 - Trình bày và phân tích được các hình thức kết cấu của văn bản thuyết minh : kết cấu về thời 
gian , kết cấu theo trật tự logic của đối tượng thuyết minh và nhận thức của người đọc. 
 - Xây dựng được kết cấu cho bài thuyết minh về đối tượng. 
 II/ Chuẩn bị: 
 1/ Giáo viên: Nghiên cứu tài liệu + Sọan giáo án. 
 2/ Học sinh: SGK + Sọan bài trước khi lên lớp. 
 III/ Phương pháp: Vấn đáp, kết hợp trao đổi thảo luận, làm bài tập, trả lời các câu hỏi. 
 IV/ Tiến trình dạy học: 
 1/ Ổ n định lớp: 
 2/ Kiểm tra bài cũ: 
 3. Bài mới: 
 3.1/ Vào bài: Để giới thiệu cho người khác biết về một sự vật hay một hiện tượng nào đó ta dùng 
VB thuyết minh.Hôm nay,chúng ta tìm hiểu một số hình thức kết cấu của VBTM. 
 3.2/ Nội dung bài mới: 
TG HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS NỘI DUNG BÀI DẠY 
9’ 
11’ 
HĐ1: HD HS tìm hiểu 
VBTM: 
š Nhắc lại k/n về 
VBTM. 
š Các loại VBTM. 
 Loại thiên về trình bày, giới 
thiệu gồm 3 thể nhỏ: 
+ Thuyết minh về một tác giả, tác 
phẩm VH. 
+ Thuyết minh về một danh lam 
thắng cảnh, di tích lịch sử. 
+ Thuyết minh về một phương 
pháp. 
š Em hiểu thế nào là kết 
cấu VB. 
š Kết cấu VB phụ thuộc 
vào các yếu tố nào. 
 HĐ2: HD TÌM HIỂU 
KẾT CẤU CỦA VBTM 
Hs đọc VB. 
 Gv chia hs thành 4 tổ thảo 
luận, trả lời các câu hỏi trong 
sgk: Nhóm 1,3: BT1 
 Nhóm 2.4: BT2 
š Xác định đối tượng và 
ˆ Học sinh trả lời. 
 I. KHÁI NIỆM: 
1. Văn bản thuyết minh: VBTM 
 Là kiểu VB nhằm giới thiệu, trình 
bày chính xác, khách quan về cấu tạo, 
tính chất quan hệ của một sự vật, hiện 
tượng, vấn đề thuộc tự nhiên XH và 
con người. 
2. Kết cấu: là cách trình bày, sắp 
xếp các ý theo một trật tự nhất định 
3 . Kết cấu của VBTM: 
 Là cách tổ chức sắp xếp nội dung văn 
bản thuyết minh theo trình tự thống 
nhất và hoàn chỉnh phù hợp với không 
gian, thời gian và sự nhận thức của con 
người 
 Kết cấu phụ thuộc vào đối tượng, mục 
đích và người tiếp nhận văn bản. 
 II. KẾT CẤU CỦA VBTM: 
1. Tìm hiểu ngữ liệu: 
a. VB 1: Hội thi thổi cơm ở Đồng Vân. 
- Đối tượng thuyết minh: Hội thi thổi 
cơm ở Đồng Vân- Đồng Tháp - Đan 
Phượng - Hà Tây một lễ hội dân 
gian. 
- Mục đích thuyết minh: Giúp người 
Trường THPT Lấp Vò 3 Lớp 10CB 
Giáo viên Phan Minh Nghĩa 2
mục đích thuyết minh. 
š Nội dung thuyết minh 
của VB (địa điểm, thời gian. 
Diễn biến, ý nghĩa ). 
š Phân tích cách sắp xếp 
ý trong VB. 
š Giải thích cơ sở của 
cách sắp xếp ấy. 
á GV chốt ý. 
ˆ HS ghi nhận. 
đọc (người nghe) hình dung được thời 
gian, địa điểm, diễn biến, ý nghĩa của 
lễ hội. 
- Nội dung thuyết minh: 
+ Địa điểm: làng Đồng Vân, xã Đồng 
Tháp, huyện Đan Phượng, tỉnh Hà Tây.
+ Thời gian: ngày rằm tháng giêng 
hàng năm. 
+ Diễn biến: 
 Thi nấu cơm:- Thủ tục bắt đầu. 
 - Lấy lửa. 
 - Nấu cơm. 
 Chấm thi:- Tiêu chuẩn. 
 - Cách chấm. 
+ Ý nghĩa của lễ hội đối với đời sống 
tinh thần của nhân dân. 
- Cách sắp xếp các ý: theo trình tự thời 
gian. 
- Cơ sở sắp xếp: Do bài viết nhằm giới 
thiệu về một hội thi và một công việc 
cụ thể nên người viết phải trình bày 
theo trật tự thời gian. 
13’ 
š Xác định đối tượng và 
mục đích thuyết minh. 
š Nội dung thuyết minh 
của VB (địa điểm, thời gian. 
Diễn biến, ý nghĩa ). 
š Phân tích cách sắp xếp 
ý trong VB. 
š Giải thích cơ sở của 
cách sắp xếp ấy. 
ˆ Học sinh đọc – thảo 
luận, cử đại diện trình 
bày, nhóm khác cho ý 
kiến. 
b. VB 2: Bưởi Phúc Trạch.
- Đối tượng thuyết minh: bưởi Phúc 
Trạch- Một loại trái cây nổi tiếng. 
- Mục đích thuyết minh: Giúp người 
đọc (người nghe) nhận biết được đặc 
điểm và giá trị của bưởi Phúc Trạch. 
- Nội dung thuyết minh: 
+ Các loại bưởi nổi tiếng của Việt 
Nam. 
+ Đặc điểm của bưởi Phúc Trạch: hình 
dáng quả, đặc điểm vỏ, cùi bưởi; vẻ 
ngon lành, hấp dẫn của múi bưởi, tép 
bưởi. 
+ Giá trị và sự bổ dưỡng của bưởi. 
+ Danh tiếng của bưởi Phúc Trạch. 
- Cách sắp xếp các ý: 
+ Quan hệ không gian: từ ngoài vào 
trong. 
+ Quan hệ lôgíc: các phương diện khác 
nhau của quả bưởi (hình dáng, vỏ, múi 
tép, màu sắc, hương vị, cảm giác). 
+ Quan hệ nhân- quả: giá trị  danh 
Trường THPT Lấp Vò 3 Lớp 10CB 
Giáo viên Phan Minh Nghĩa 3
š Từ việc tìm hiểu 2 VD 
trên, em hãy nêu các hình 
thức kết cấu chủ yếu của 
VBTM. 
á GV chốt ý. 
ˆ HS chú ý và ghi nhận.
tiếng của bưởi Phúc Trạch. 
 Quan hệ hỗn hợp. 
- Cơ sở sắp xếp: Do mục đích TM. 
2. Các hình thức kết cấu: 
- Theo trình tự thời gian. 
- Theo trình tự không gian. 
- Theo trình tự lôgíc. 
- Theo trình tự hỗn hợp. 
9’ HĐ3: HD HS LÀM BÀI 
TẬP – LUYỆN TẬP: 
Yêu cầu hs thảo luận, thực 
hành làm bài tập 1: Thuyết 
minh về bài Tỏ lòng của 
Phạm Ngũ Lão? 
š Xác định hình thức 
kết cấu VBTM. 
š Nội dung TM. 
ˆ Học sinh trao đổi, suy 
nghĩ trả lời. 
 III. LUYỆN TẬP: 
 1. Bài tập 1: Thuyết minh về bài 
Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão. 
- Hình thức kết cấu: hỗn hợp. 
- Nội dung thuyết minh: 
+ Giới thiệu về tác giả Phạm Ngũ Lão- 
một người văn võ toàn tài, một vị tướng 
giỏi, trước là môn khách sau là con rể 
của Trần Quốc Tuấn. 
+ Giới thiệu về nội dung bài thơ: 
 Hai câu đầu: Vẻ đẹp, sức mạnh của 
con người và quân đội nhà Trần đồng 
thời là bức chân dung tự họa của dũng 
tướng Phạm Ngũ Lão. 
 Hai câu sau: Chí làm trai và tâm tình 
của tác giả. 
 Bài tập 2: GV HD HS về làm, 
tiết sau kiểm tra.
 2. Bài tập 2: Thuyết minh một di 
tích, một thắng cảnh 
- Nội dung: thuyết minh về các mặt: 
 (Vị trí ; Quang cảnh ;Sự tích ; Sức hấp 
dẫn ; Giá trị). 
- Kết cấu văn bản: (Không gian ;Thời 
gian; Logic). 
V/ Củng cố, vận dụng và dặn dò: (3’) 
 1/ Củng cố -vận dụng: 
 2/ Dặn dò: + Về học bài, làm tiếp các bài tập. Soạn bài tiếp theo. 
 VI/ Đánh giá và rút kinh nghiệm tiết dạy sau: ..