Giáo án môn Ngữ văn 10 - Tiết 70, 71: Chuyện chức phán sự đền tản viên

Tuần 24 – Tiết 70, 71: 11/ 02/ 2011. 
 CHUYỆN CHỨC PHÁN SỰ ĐỀN TẢN VIÊN
 (Trích: Truyền kì mạn lục – Nguyễn Dữ.)
Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh:
 - Thấy được phẩm chất dũng cảm, kiên cường, trọng công lí, chính nghĩa và tinh thần dân tộc của nhân vật Ngô Tử Văn.
 - Thấy được cách kể chuyện sinh động, hấp dẫn, giàu kịch tính của tác giả.
Trọng tâm kiến thức, kĩ năng:
 - Kiến thức: + Một số đặc trưng cơ bản của thể loại truyền kì.
 	+ Vẻ đẹp của nhân vật Ngô Tử Văn – đại diện cho người trí thức nước Việt dũng cảm, kiên cường, yêu chính nghĩa, trọng công lí và có tinh thần dân tộc mạnh mẽ.
	+ Niềm tin chính nghĩa luôn thắng gian tà và lời nhắn nhủ: phải đấu tranh đến cùng để tiêu diệt cái ác, cái xấu.
	+ Cốt truyện giàu kịch tính; kết cấu truyện chặt chẽ, logic; cách dẫn chuyện khéo léo, kể chuyện linh hoạt; miêu tả sinh động, hấp dẫn.
 - Kĩ năng: + Đọc, tóm tắt một tác phẩm tự sự trung đại.
	 + Phân tích nhân vật trong truyện truyền kì.
Tiến trình lên lớp:
 - Ôn định lớp: 
 - Kiểm tra bài cũ: 
 - Bài giảng:
 + Lời vào bài: Trong chương trình Ngữ Văn lớp 9, chúng ta đã được làm quen với một truyện đặc sắc của Nguyễn Dữ- Chuyện người con gái Nam Xương trích từ Truyền kì mạn lục, thể hiện trong hai chủ đề của tập sách: Ca ngợi và cảm thông với những người phụ nữ hiền thục và bất hạnh & ca ngợi những Nho sĩ tri thức khảng khái, chính trực vì nghĩa lớn chống gian tà....
 + Triển khai bài dạy:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
? Chuyện chức phán sự đền Tản Viên được rút ra từ tác phẩm nào? Do ai sáng tác? Vào khoảng thời gian nào?
GV: Truyền kì mạn lục là ghi chép những chuyện tản mạn, hoang đường.
? Truyện được viết theo thể loại gì? Đặc điểm của thể loại đó?
+ Truyền kỳ mạn lục: gồm 12 truyện, cốt truyện được xây dựng hầu hết là những chuyện xảy ra từ thời Lí, Trần, Hồ, Lê sơ.
+ Truyền kì mạn lục: thể hiện tinh thần dân tộc, niềm tự hào về văn hiến Đại Việt, đề cao đạo đức, nhân hậu, thủy chung, khẳng định quan điểm sống ẩn dật của tầng lớp trí thức đương thời có giá trị hiện thực và giá trị nhân đạo cao.
? Theo em, bố cục của văn bản được chia làm mấy phần?
? Ngay từ đầu truyện, tác giả giới thiệu về nhân vật chính như thế nào? Cách giới thiệu có tác dụng gì?
GV: Đó là cách mở truyện đậm chất truyền thống chưa thoát xa được cách kể chuyện dân gian.
? Vì sao Ngô Tử Văn lại đốt đền tà? Chàng đã làm việc đó như thế nào?
GV: Ngô Tử Văn đã có hành động của một chính nhân quân tử có trách nhiệm với dân, anh đã bày tỏ thái độ chân thành, trong sạch của mình mong được trời đồng tình ủng hộ.
? Hậu quả đầu tiên của việc đốt đền là gì? Phân tích cử chỉ và thái độ của Tử Văn sau khi hoàn thành xong công việc?
? Cuộc gặp gỡ thứ 2 tiếp sau đó và câu chuyện với Thổ công có tác dụng gì đến sự phát triển của cốt truyện và nhân vật chính?
GV: Lôgic câu chuyện là: Thổ công là nạn nhân được giúp đỡ → cảm kích → cung cấp chứng cứ mong Tử Văn làm việc nghĩa đến cùng.
? Tinh thần, thái độ, lời nói của Tử Văn trên đường bị quỷ sứ bắt đi ntn? Thái độ và lời nói của tên cư sĩ chứng tỏ điều gì?
? Kết quả xử kiện của Diêm Vương nói lên điều gì? Việc Tử Vân được cử làm phán sợ đền Tản Viên có ý nghĩa gì?
? Nội dung câu chuyện còn ngụ ý phê phán những ai? Những vấn đề, hiện tượng gì trong XH đương thời?
? En hãy nhận xét về nghệ thuật viết truyện của tác giả?
? Hãy nêu ý nghĩa văn bản?
I> Tìm hiểu chung:
 1/ Tác giả và thể loại truyền kì mạn lục:
 - Nguyễn Dữ ( ? ) sống vào khoảng TK VXI. Ông xuất thân trong 1 gia đình khoa bảng, từng đi thi và đã ra làm quan, nhưng không lâu thì lui về ở ẩn.
 - Tác phẩm: Truyện được viết theo thể loại truyền kì (truyện kì ảo, hoang đường truyền lại). Thể loại này có nguồn gốc từ TQ, du nhập vào VN và phát triển mạnh TK XV- XVI.
2/ Bố cục:
 - Mở truyện: Giới thiệu nhân vật Ngô Tử Văn.
 - Thân truyện:
 + Tử Văn đốt đền tà.
 + Tử Văn gặp Bách Hộ Thôi và thổ thần.
 + Tử Văn bị bắt và cuộc đối chất ở minh ti trước Diêm Vương.
 + Tử Văn thắng lợi trở về, nhận lời tiến cử làm phán sự ở đền Tản Viên.
 - Kết truyện:
 + Cuộc gặp gỡ tình cờ giữa quan phán sự đền Tản Viên và người quen cũ.
 + Lời bình.
II> Đọc hiểu văn bản:
 1/ Nhân vật Ngô Tử Văn- người đốt đền tà:
 - Giới thiệu trực tiếp: Họ tên, quê quán.
 Tính tình, phẩm chất bằng những từ khẳng định; khảng khái, nóng nảy, nổi tiếng ở vùng Bắc là người cương trực.
 → định hướng cho người đọc thấy được phẩm chất ở nhân vật, rồi từ đó để người đọc theo dõi sự chứng minh của nhân vật về bản tình của mình → sự hấp dẫn, hồi hộp.
 - Tử Văn đốt đền tà: 
 + Nguyên nhân: Vì tức giận, không chịu được cảnh yêu tà tác oai, tác quái hại dân→ Quan điểm và thái độ của người tri thức muốn đã phá sự mê tín thần linh của quần chúng nhân dân.
 _+ Cách làm: cẩn trọng, công khai, đàng hoàng, quyết liệt → tự tin vào hành động chính nghĩa của mình (tắm gội, khấn trời, châm lửa).
 - Hậu quả sau khi đốt đền:
 + Hết sốt nóng đến sốt rét.
 + Nhân cách bị đưa ra để mắng mỏ.
 + Bị đe dọa.
 - Thái độ, cử chỉ của Tử Văn “Cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên”→ biết rõ sự thật, tự tin vào việc làm của mình, coi thường kẻ tham lam, tàn bạo.
Tác dụng: + Tạo nên lôgic cho câu chuyện.
 + Phản ánh một thực tế: thần thánh cũng tham lam đút lót → Thổ công thất bại.
 + Người làm việc tốt, việc nghĩa sẽ được đồng tình ủng hộ.
 - Lời nói, thái độ, tinh thần của Tử Văn khi bị bắt:
“ Ngô Soạn là một kẻ sĩ ngay thẳng ở trần gian...không nên bắt chết oan uổng” → điềm nhiên, không khiếp sợ, không nhụt chí, tin tưởng vào hành động của mình, tin vào sự thật, biện minh rất cứng cỏi
 - Thái độ và lời nói của tên cư sĩ: Xảo trá, gian ác → lừa gạt. + Lập lờ, không chắc chắn→ Khi sống y là 1 kẻ cướp nước khi chết là kẻ cướp đền→ vẫn là bản chất của một kẻ bất lương, tàn ác.
 - Kết quả xử kiện đã chứng minh: Cái thiện thắng cái ác, Tử Văn được tiến cử: đó là phần thắng xứng đáng cho con người biết bảo vệ lẽ phải và công lý, chứng minh ở hiền thì gặp lành
 2/ Ngụ ý của tác phẩm: Phê phán những kẻ hung ác, xảo quyệt, tham lam, hại dân ; phê phán những hiện tượng oan trái, bất công, sự quan liêu, xa dân: từ cõi âm đến cõi trần → phơi bày thực trạng bất công, thối nát của xã hội đương thời và nhắn nhủ hãy đấu tranh đến cùng chống lại cái ác, cái xấu.
 3/ Nghệ thuật:
 - Xây dựng cốt truyện giàu kịch tính, kết cấu chặt chẽ.
 - Dẫn dắt truyện khéo léo, nhiều chi tiết gây sự chú ý, hấp dẫn.
 - Sử dụng nhiều yếu tố kì ảo, nhưng vẫn mang những nét hiện thực.
 4/ Ý nghĩa văn bản: Tác phẩm đề cao những người trung thực, ngay thẳng, giàu tinh thần dân tộc, đồng thời khẳng định niềm tin vào công lí, chính nghĩa của nhân dân ta.
Hướng dẫn tự học: 
Bình luận chi tiết Ngô Tử Văn được nhận chức Phán sự đền Tản Viên.
Xác định những chi tiết kì ảo trong truyện và cho biết tác dụng của chúng.