Giáo án môn Ngữ văn 10 - Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ

TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ (tt)
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
Hoạt động 2
H: Hãy đọc 6 câu tiếp và cho biết những từ ngữ nào diễn tả tâm trạng của người chinh phụ? Em có nhận xét ntn về tâm trạng ấy?
HS: Làm việc cá nhân, phân tích, phát biểu
GV: Nhận xét, giảng rõ
H: Cảnh được nói đến ở đây là cảnh gì? Hãy phân tích và rút ra ý nghĩa?
HS: Làm việc cá nhân, phát biểu
GV: Bổ sung, giảng bình
- Gió đông: là gió xuân tươi mát làm dịu cảnh vật và lòng người, người chinh phụ gửi nỗi nhớ của mình vào gió đông, gió đông sẽ chuyển nỗi nhớ của nàng đến miền đất lạ để mong ước được chia sẽ với đức lang quân nơi sa trường.
- Núi Yên Nhiên: là một địa danh đã từng nổ ra một cuộc kịch chiến nhưng ở đây hình ảnh này lại tượng trưng cho một miền đất xa xôi. Mùa xuân nhưng lại gợi một tâm trạng buồn.
H: Đọc những câu thơ còn lại và cho biết, bức tranh cảnh vật ở đây được tác giả miêu tả ntn? Hãy nhận xét đặc điểm của bức tranh ấy?
HS: Thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày.
HS: Nhận xét, giảng rõ
- Qua các chi tiết ở bức tranh thứ nhất đã gợi cho người đọc một cảm giác lẻ loi, cô đơn, hiu quạnh, tĩnh mịch. Đọc nhưng câu thơ ta thấy rất Nguyễn Du “Cảnh nào cảnh chẳng đeo sầu, người buồn cảnh có vui đâu bao giờ”. Tác giả đã dùng bút pháp tả cảnh ngụ tình để khái quát, triết lý về một quy luật “Cảnh buồn người thiết tha lòng”
H: Trong bức tranh cảnh thứ 2 có hình ảnh “hoa” và “nguyệt” quấn nhau, vậy em có nhận xét gì về ý nghĩa của hình ảnh ấy? Tâm trạng của người chinh phụ lúc này ntn? Vì sao?
HS: Thảo luận, trao đổi, trả lời
GV: Nhận xét, kết luận
Hoạt động 3
H: Hãy khái quát vài nét về ND- NT của đoạn trích?
II. Cảnh vật và diễn biến tâm trạng của người chinh phụ:
1. Tâm trạng:
Chỉ khoảng cách rộng, bao la, không có giới hạn
- Nhớ đằng đẳng
- Thăm thẳm 
- Nhớ đau đáu
→ Nỗi nhớ và tâm trạng ấy là rất lớn và luôn thường trực
=> người chinh phụ mang một tâm trạng dằn vặt, dày vò, trăn trở của sự xa cách, nỗi buồn ấy sâu sắc vô cùng.
2. Cảnh: Phúng dụ: nói quá + ẩn dụ
- Gió đông: gió xuân tươi mát → thời gian của sự sống là mùa xuân
- Non Yên: Núi Yên Nhiên → gợi không gian rộng lớn, xa vời.
=> Với không gian rộng lớn đó đã làm nổi bật tâm trạng nhớ nhung của người chinh phụ.
* Bức tranh cảnh vật ở những câu thơ còn lại được chia làm 2 màu sắc khác nhau:
- Ảm đạm
- Vui nhộn
* Nhận xét cảnh ở bức tranh thứ nhất:
- Sương, tuyết, chim gù, sâu tường kêu văng vẳng, tiếng dế, tiếng chuông chùa
→ Cảnh mang màu sắc lạnh, ảm đạm, lạnh lẽo.
- Vậy nên, tâm trạng ở trong bức tranh ấy là tâm trạng: sầu muộn, lẻ loi, đơn chiếc.
* Nhận xét cảnh ở bức tranh thứ 2:
- Bóng hoa lồng bóng nguyệt
- Hoa nguyệt quấn nhau
→ Cảnh nên thơ, vui nhộn, giao hòa, thắm thiết
- Hình ảnh “hoa” và “nguyệt” quấn nhau
→ khao khát về hạnh phúc lứa đôi, hình ảnh ấy đã đánh thức niềm đam mê, khao khát của người phụ nữ.
- Tâm trạng: héo hon, đau đớn, tràn ngập nỗi sầu muộn.
- Vì hoàn cảnh thực tại >< khát vọng của bản thân.
* Ghi nhớ: sgk
III. Tổng kết:
* Nội dung: Đoạn trích là sự đồng cảm với khao khát hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ. Gián tiếp lên án chiến tranh PK đã chia rẽ t/c gia đình, gây nên bao bi kịch tinh thần cho con người và tình cảnh lẻ loi, sầu muộn của người chinh phụ.
* Nghệ thuật: tả cảnh ngụ tình, so sánh, tượng trưng ước lệ, câu hỏi tu từ...