Giáo án môn Ngữ văn 10 - Tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh

Tuần 20 – Tiết 61: 10/ 01/ 2011.
 TÍNH CHUẨN XÁC, HẤP DẪN 
CỦA VĂN BẢN THUYẾT MINH.
Mức độ cần đạt: Giúp học sinh:
 - Hiểu thế nào là tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh.
 - Biết viết văn bản thuyết minh có tính chuẩn xác, hấp dẫn.
Trọng tâm kiến thức, kĩ năng:
 - Kiến thức: + Yêu cầu về tính chuẩn xác và hấp dẫn của văn bản thuyết minh.
 + Một số biện pháp đảm bảo sự chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh.
 - Kĩ năng: + Nhận diện về các biểu hiện của tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh qua các ví dụ cụ thể. + Bước đầu biết viết văn bản thuyết minh có tính chuẩn xác, hấp dẫn.
Tiến trình lên lớp:
 - Ôn định lớp:
 - Kiểm tra bài cũ:
 - Bài giảng: 
 + Đặt vấn đề: Để thuyết minh về một đối tượng nào đó chúng ta phải biết lựa chọn hình thức kết cấu như thế nào cho phù hợp với từng đối tượng đó. Tuy nhiên, chú ý về hình thức kết cấu thôi chưa đủ mà chúng ta cần chú ý đến tính chính xác, tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh nhằm thuyết phục và lôi cuốn người nghe, vậy tính chính xác và tính hấp dẫn trong văn bản thuyết minh là gì..
 + Triển khai bài dạy:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG CẦN ĐẠT
? Văn bản thuyết minh là gì? Đặc điểm của văn bản thuyết minh?
* Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong lĩnh vực đời sống, nhằm cung cấp tri thức (kiến thức) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân của các hiện tượng và sự vật trong tự nhiên- XH bằng các phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích.
* Đặc điểm:
- Tri thức trong văn bản thuyết minh đòi hỏi khách quan, xác thực, hữu ích cho con người.
- Trình bày chính xác, rõ ràng, chặt chẽ và hấp dẫn.
GV: Nhận xét, cho VD minh họa.
? Để đảm bảo tính chuẩn xác trong văn bản thuyết minh, chúng ta cẩn lưu ý những điểm gì?
VD: khi thuyết minh về một danh lam thắng cảnh nào đó thì cần phải đến tận nơi quan sát, ghi chép các số liệu cụ thể về LS, địa lý, các truyền thuyết có liên quan, vẻ đẹp độc đáo so với các thắng cảnh khác
GV: Hướng dẫn HS thực hành về tính chuẩn xác ở các VD (SGK).
? Trong bài thuyết minh về chương trình học, có người viết: “Ở lớp 10 THPT, học sinh chỉ được học văn học dân gian (ca dao, tục ngữ, câu đố). Viết như thế có chuẩn xác không? Vì sao?
? Trong câu sau có điểm nào chưa chuẩn xác: Gọi “Đại cáo bình Ngô” là áng thiên cổ hùng văn vì đó là bài văn hùng tráng đã được viết ra từ nghìn năm trước?
? Có nên sử dụng văn bản dưới đây để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm không? Nếu không thì vì lý do gì?
GV: Yêu cầu HS tìm hiểu mục II. 1 SGK.
? Hãy cho biết có những biện pháp nào tạo nên tính hấp dẫn cho văn bản thuyết minh?
VD: khi thuyết minh về một thắng cảnh có thể sử dụng kiến thức về LS, địa lý, địa chất, môi trường, toán, lí, hóađể miêu tả khắc họa đối tượng.
I> Ôn tập về văn thuyết minh:
II> Tính chuẩn xác trong văn bản thuyết minh:
 1/ Tính chuẩn xác và một số biện pháp đảm bảo tình chuẩn xác của văn bản thuyết minh: Để đảm bảo tính chuẩn xác cần chú ý:
 - Tìm hiểu tường tận, thấu đáo trước khi viết.
 - Thu thập đầy đủ các tài liệu tham khảo, tài liệu có giá trị của các chuyên gia, các nhà khoa họcđể đảm bảo độ tin cậy về thông tin và tránh trùng lặp không cần thiết.
 - Chú ý đến thời điểm xuất bản của tài liệu để cập nhật những thông tin mới và những sự thay đổi về đối tượng cần thuyết minh.
 2/ Luyện tập: Kiểm tra tính chuẩn xác ở một số văn bản thuyết minh.
 - Câu a: có 3 điểm chưa chuẩn xác:
 + Chương trình ngữ văn lớp 10 không chỉ có VHDG.
 + Chương trình ngữ văn lớp 10 VHDG không phải chỉ có ca dao, tục ngữ.
 + Chương trình ngữ văn lớp 10 không có câu đố.
 - Câu b: chưa chuẩn xác vì:
Thiên cổ hùng văn là áng hùng văn của nghìn đời (bất tử) chứ không phải là áng hùng văn viết cách đây một nghìn năm.
- Câu c: Văn bản trong SGK không thể dùng để thuyết minh về nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm được : Vì thông tin đề thuyết minh chưa đầy đủ, nội dung của văn bản có nói đến thân thế nhưng không hề nói đến sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Bỉnh Khiêm.
III> Tính hấp dẫn của văn bản thuyết minh:
 1/ Tính hấp dẫn và một số biện pháp tạo tình hấp dẫn của văn bản thuyết minh:
 - Sử dụng các chi tiết cụ thể, sinh động, những con số chính xác để bài TM không bị trừu tượng, mơ hồ.
 - Dùng thủ pháp so sánh, đối chiếu để gây ấn tượng cho người đọc về đối tượng thuyết minh.
 - Có thể sử dụng các kiến thức liên môn, liên ngành để tô đậm hình ảnh của đối tượng thuyết minh.
 - Lời văn phải trong sáng, có hình ảnh, có cảm xúc.
 2/ Luyện tập:
* Bài tập 1: 
 - Luận điểm: “Nếu bị tước đi” có ý nghĩa khái quát, trừu tượng, phần nào mang tính áp đặt, do đó có thể dễ quên.
 - Các chi tiết, số liệu và lập luận ở những câu sau đã góp phần cụ thể hóa luận điểm trên một cách sinh động, cụ thể, hấp dẫn.
* Bài tập 2: 
 - Nếu chỉ nói: “Hồ Ba Bể là một danh lam thắng cảnh nổi tiếng bậc nhất Việt Nam” thì cũng đủ và chắc chắn kg có ai phản đối, như thế là đúng nhưng chưa hấp dẫn.
 - Khi gắn hồ Ba Bể với truyền thuyết Pò Giá Mải thì hồ Ba Bể trở nên hấp dẫn hơn, lung linh hơn và dễ nhớ hơn.
IV> Hướng dẫn tự học: Sưu tầm và tìm hiểu một số văn bản thuyết minh có tính chuẩn xác và hấp dẫn.
Dặn dò: Soạn bài “Khái quát lịch sử tiếng Việt”.
Yêu cầu tìm hiểu: 
Khái niệm về nguồn gốc ngôn ngữ: về quan hệ họ hang, dòng, nhánh ngôn ngữ nói chung và tiếng Việt nói riêng.
Tiến trình phát triển của tiếng Việt.
Chữ viết tiếng Việt: chữ Nôm và chữ quốc ngữ.
 ______________________________________