Giáo án môn Tin học 10 - Bài 3: Giới thiệu về máy tính

Ngày soạn: 17/09/206 ;	 ngày giảng: 18/09/2006; Lớp: 10
Bài: 	§3. GIƠIÙ THIỆU VỀ MÁY TÍNH
Tiết PPCT: 5, 6, 7. 
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
	1. Kiến thức:
-Biết chức năng các thiết bị chính của máy tính;
	-Biết máy tính làm việc theo nguyên lí J. Von Neumann ( Phôn Nôi-man).	
2. Kỹ năng:
	Nhận biết được các bộ phận của máy tính.	
3. Thái độ
II. CHUẨN BỊ:
	1. Tài liệu, bài tập: 
	2. Dụng cụ, thiết bị:
III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP:
	1. Ổn định, tổ chức lớp:
	2. Kiểm tra bài cũ: (Kiểm tra 15’)	
Câu 1: Thông tin là gì? Kể tên các đơn vị đo thông tin? 1KB = ? byte.
	Câu 2: a) Nêu kái niệm mã hoá thông tin?
	b) Hãy biến đổi: 11010012 --> Cơ số 10.
	3. Bài giảng:
Hoạt động của Thầy và Trò
Nội dung ghi bảng
Hoạt động 1:
Khái niệm về hệ thông tin học:
GV: Các em cho biết trong máy tính có có các thiết bị nào?
HS: Trả lời câu hỏi.
GV: Thống kê lại các thanh phần chính chủ yếu trong máy tính.
GV: Giải thích thêm:
 -Phần cứng: Toàn bộ thiết bị liên quan: CPU, màn hình, bàn phím,
 -Phần mềm: Chương trình tiện ích: word, exel,
 -Sự quản lí và điều khiển của con người: Con người làm việc và sử dụng máy tính cho mục đích công việc của mình.
GV: Theo các em trong 3 thành phần trên thành phần nào là quan trong nhất?
HS: Trả lời câu hỏi.
1. Khái niệm về hệ thống tin học:
 *Hệ thống tin học gồm 3 thành phần:
 -Phần cứng (hardware);
 -Phần mềm (Software);
 -Sự quan lí và điều khiển của con người.
GV: Nói chung thành phần nào cũng quan trọng nhưng thành phân thứ 3 là quan trọng nhất bởi vì nếu không có sự quan lý điều khiển của con người thì 2 thành phần còn lại trở nên vô dụng.
GV: Tóm lại và đưa ra khái niệm.
Hoạt động 2:
Sơ đồ cấu trúc của một máy tính:
GV: Theo các em máy tính gồm các bộ phận nào?
HS: Trả lời câu hỏi.
GV: Liệt kê các bộ phân của máy tính và vẽ sơ cấu trúc máy tính..
GV: Diễn giải hoạt động của máy tính: Dữ liệu vào trong máy tính qua thiết bị vào hoặc bộ nhớ ngoài, máy lưu trữ, xử lý đưa kết quả ra qua thiết bị ra hoặc bộ nhớ ngoài. 
GV: Như vậy thiết bị đó bao gồm những thành phần gì và nó có chức năng cụ thể như thế nào?
HS: Nêu chức năng của từng thiết bị.
Hoạt động 3:
Bộ xử lí trung tâm:
GV: CPU gồm 2 bộ phận chính:
 - CU (Control Unit): điều khiển các bộ phận khác làn việc;
 - ALU (Arithmetic/Logic Unit): thực hiện các phép toán số học và logic.
Vậy em nào cho biết CPU là gì?
HS: Trả lời.
 Hệ thống tin học là phương tiện dựa trên máy tính dùng để thực hiện các thao tác như: nhập, xử lí, xuất, truyền và lưu trữ thông tin.
2. Sơ đồ cấu trúc của một máy tính:
 Gồm các bộ phận chính sau:
 -Bộ xử lí trung tâm (CPU: Central Processing Unit);
 -Bộ nhớ trong (Main Memory);
 -Bộ nhớ ngoài (Secondary Memory);
 -Thiết bị vào (Input Device);
 -Thiết bị ra (Output Device)
 Hoạt động của máy tính được mô tả qua sơ đồ sau:
Sơ đồ cấu trúc máy tính
3. Bộ xử lí trung tâm: 
 (CPU: Central Processing Unit)
 CPU là thành phần quan trong nhất của máy tính đó là thiết bị chính thực hiện và điều khiển việc thực hiện chương trình.
 CPU gồm 2 bộ phận chính:
 -Bộ điều khiển (CU: Control Unit): điều khiển các bộ phận khác làn việc;
 -Bộ số học/lôgic (ALU: Arithmetic/Logic Unit): thực hiện các phép toán số học và logic.
GV: -Thanh ghi lµ vïng nhí ®Ỉc biƯt ®­ỵc CPU sư dơng ®Ĩ l­u tr÷ t¹m thêi c¸c lƯnh vµ d÷ liƯu ®ang ®­ỵc xư lÝ. ViƯc truy cËp ®Õn c¸c thanh ghi ®­ỵc thùc hiƯn víi tèc ®é rÊt nhanh.
-Cache ®ãng vai trß trung gian gi÷a bé nhí vµ c¸c thanh ghi. Tèc ®é truy cËp ®Õn cache lµ kh¸ nhanh.
Hoạt động 4:
Bộ nhớ trong:
GV: Bé nhí trong cßn cã tªn gäi kh¸c lµ bé nhí chÝnh (Main Memory).
GV: ROM chøa mét sè ch­¬ng tr×nh hƯ thèng ®­ỵc h·ng s¶n xuÊt n¹p s½n. D÷ liƯu trong ROM kh«ng xo¸ ®­ỵc vµ chØ dïng ®Ĩ ®äc. 
GV: Hiện nay, mỗi máy tính thường được trang bị bộ nhớ RAM có dung lượng từ 128 MB trở lên. Một số máy tính có thể có bộ nhớ trong cỡ hàng GB.
Hoạt động 5:
Bộ nhớ ngoài: 
 GV: Đặt vấn đề: RAM chỉ lưu được thơng tin tạm thời, muốn lưu trữ được thơng tin lâu dài thì máy tính lưu vào đâu?
HS: Đĩa Compact, đĩa mềm, đĩa cứng...
 Ngoµi hai bé phËn chÝnh nªu trªn, CPU cßn cã thªm mét sè thµnh phÇn kh¸c nh­ thanh ghi (Register) vµ bộ nhớ truy cập nhanh (Cache).
4. Bé nhí trong:
 Bộ nhớ trong là nơi chương trình được đưa vào để thực hiện và là nơi lưu trữ dữ liệu đang được xử lí.
 Bé nhí trong cđa m¸y tÝnh gåm 2 phÇn:
 *ROM (Read Only Memory - Bé nhí chØ ®äc):H×nh 11. ROM
 Chøa mét sè ch­¬ng tr×nh hƯ thèng, thùc hiƯn viƯc kiĨm tra c¸c thiÕt bÞ vµ t¹o sù giao tiÕp ban ®Çu cđa m¸y víi c¸c ch­¬ng tr×nh mµ ng­êi dïng ®­a vµo ®Ĩ khëi ®éng. 
 Khi t¾t m¸y, d÷ liƯu trong ROM kh«ng bÞ mÊt ®i.
 *RAM (Random Access Memory - Bé nhí truy cËp ngÉu nhiªn):
 Lµ phÇn bé nhí cã thĨ ®äc, ghi d÷ liƯu trong lĩc lµm viƯc. 
Khi t¾t m¸y, d÷ liƯu trong RAM sÏ bÞ mÊt ®i.
5. Bé nhí ngoµi (Secondary memory)
 Bé nhí ngoµi dïng ®Ĩ l­u tr÷ l©u dµi d÷ liƯu vµ hç trỵ cho bé nhí trong.
GV: D÷ liƯu trong RAM chØ tån t¹i khi m¸y tÝnh ®ang ho¹t ®éng, cßn d÷ liƯu ghi ë bé nhí ngoµi cã thĨ tån t¹i ngay c¶ khi t¾t m¸y (kh«ng cßn nguån ®iƯn).
GV: Bé nhí ngoµi gåm nhiỊu lo¹i nh­ ®Üa, b¨ng tõ,...
GV: Do tiÕn bé vỊ kÜ thuËt, dung l­ỵng cđa bé nhí ngµy cµng lín vµ kÝch th­íc vËt lÝ cđa nã ngµy cµng nhá.
GV: ViƯc tỉ chøc d÷ liƯu ë bé nhí ngoµi vµ viƯc trao ®ỉi d÷ liƯu gi÷a bé nhí ngoµi víi bé nhí trong ®­ỵc thùc hiƯn bëi ch­¬ng tr×nh hƯ thèng - hƯ ®iỊu hµnh.
 Bé nhí ngoµi cđa m¸y tÝnh th­êng lµ ®Üa cøng, ®Üa mỊm, ®Üa CD, thiÕt bÞ nhí flash.
 Đĩa mềm: M¸y tÝnh th­êng cã mét ỉ ®Üa mỊm dïng ®Ĩ ®äc/ghi ®Üa mỊm cã ®­êng kÝnh 3,5 inch (8,75 cm) víi dung l­ỵng 1,44 MB.
Đĩa mềm 
 Đĩa cứng: §Üa cøng th­êng ®­ỵc g¾n s½n trong ỉ ®Üa cøng. §Üa cøng cã dung l­ỵng rÊt lín vµ tèc ®é ®äc/ghi rÊt nhanh. Dung lượng từ 10GB trở lên.
 Đĩa cứng
 ĐÜa CD: cã mËt ®é ghi d÷ liƯu rÊt cao. Dung lượng: khoảng 600MB, 700MB,
Đĩa CD
 Flash: lµ mét thiÕt bÞ l­u tr÷ d÷ liƯu cã dung l­ỵng lín víi kÝch th­íc nhá gän vµ dƠ sư dơng. Dung lượng từ 32 MB – 2 GB.
Flash
 Chĩ ý: Trong thùc tÕ, thiÕt bÞ nhí flash sư dơng cỉng giao tiÕp USB nªn còn được gäi lµ USB.
Hoạt động 6:
Thiết bị vào:
GV: Các em cho biết thiết bị vào là những thiết bị nào?
HS: Liệt kê: Bàn phím, chuột,. . .
GV: Ghi tên các thiết bị lên bảng và giới chức năng của từng thiết bị.
 GV: -Thông thường, khi gõ phím kí tự, kí hiệu trên mặt phím xuất hiện trên màn hình; 
 -Trong nhãm phÝm chøc n¨ng, mét sè phÝm cã chøc n¨ng ®· ®­ỵc mỈc ®Þnh, chøc n¨ng cđa mét sè phÝm kh¸c ®­ỵc quy ®Þnh tuú phÇn mỊm cơ thĨ. 
GV: Víi sù ph¸t triĨn cđa c«ng nghƯ, c¸c thiÕt bÞ vµo ngµy cµng ®a d¹ng. Ta cã thĨ sư dơng m¸y ¶nh sè, m¸y ghi h×nh, m¸y ghi ©m sè ®Ĩ ®­a th«ng tin vµo m¸y tÝnh.
6. ThiÕt bÞ vµo (Input device)
 ThiÕt bÞ vµo dïng ®Ĩ ®­a th«ng tin vµo m¸y tÝnh. Cã nhiỊu lo¹i thiÕt bÞ vµo nh­ bµn phÝm, chuét, m¸y quÐt, micr«, webcam,...
a) Bµn phÝm (Keyboard)
 C¸c phÝm ®­ỵc chia thµnh 2 nhãm: nhãm phÝm kÝ tù vµ nhãm phÝm chøc n¨ng.
Khi ta gâ mét phÝm nµo ®ã, m· t­¬ng øng cđa nã ®­ỵc truyỊn vµo m¸y.
b) Chuét (Mouse)
Nĩt ph¶i chuét
Nĩt tr¸i chuét
Chuét lµ mét thiÕt bÞ rÊt tiƯn lỵi trong khi lµm viƯc víi m¸y tÝnh. Dïng chuét cịng cã thĨ thay thÕ cho mét sè thao t¸c bµn phÝm.
Chuột
M¸y quÐt lµ thiÕt bÞ cho phÐp ®­a v¨n b¶n vµ h×nh ¶nh vµo m¸y tÝnh. Cã nhiỊu phÇn mỊm cã kh¶ n¨ng chØnh sưa v¨n b¶n hoỈc h×nh ¶nh ®· ®­ỵc ®­a vµo trong m¸y.
c) M¸y quÐt (Scanner)
H×nh 13. M¸y quÐt
	 Scanner
H×nh 13. Webcam
d) Webcam
Webcam
 Webcam lµ mét camera kÜ thuËt sè. Khi g¾n vµo m¸y tÝnh, nã cã thĨ thu vµ truyỊn trùc tuyÕn h×nh ¶nh qua m¹ng ®Õn nh÷ng m¸y tÝnh ®ang kÕt nèi víi m¸y ®ã.
Hoạt động 7:
Thiết bị ra:
GV: Các em cho biết thiết bị ra là những thiết bị nào?
HS: Liệt kê: Màn hình, máy in,...
GV: Ghi tên các thiết bị lên bảng và bổ xung thêm: Thơng tin mà máy tính đưa ra cĩ thể là màn hình (để nhìn), in ra giấy (để đọc) hoặc thơng tin được đưa ra loa là âm thanh (để nghe). Cuối cùng, giáo viên chốt lại bằng định nghĩa.
7. ThiÕt bÞ ra (Output device)
ThiÕt bÞ ra dïng ®Ĩ ®­a d÷ liƯu trong m¸y tÝnh ra m«i tr­êng ngoµi. Cã nhiỊu lo¹i thiÕt bÞ ra nh­ mµn h×nh, m¸y in,...
Mµn h×nh (Monitor)
 Khi lµm viƯc, ta cã thĨ xem mµn h×nh lµ tËp hỵp c¸c ®iĨm ¶nh (Pixel), mçi ®iĨm cã thĨ cã ®é s¸ng, mµu s¾c kh¸c nhau. ChÊt l­ỵng cđa mµn h×nh ®­ỵc quyÕt ®Þnh bëi c¸c tham sè sau:
-§é ph©n gi¶i: MËt ®é c¸c ®iĨm ¶nh trªn mµn h×nh. §é ph©n gi¶i cµng cao th× h×nh ¶nh hiĨn thÞ trªn mµn h×nh cµng mÞn vµ s¾c nÐt.
-ChÕ ®é mµu: C¸c mµn h×nh mµu cã thĨ cã 16 hay 256 mµu, thËm chÝ cã hµng triƯu mµu kh¸c nhau.
M¸y in (Printer)
M¸y in cã nhiỊu lo¹i nh­ m¸y in kim, in phun, in laser,... dïng ®Ĩ in d÷ liƯu ra giÊy. M¸y in cã thĨ là ®en/tr¾ng hoỈc mµu.
M«®em (Modem)
M«®em lµ thiÕt bÞ dïng ®Ĩ truyỊn th«ng gi÷a c¸c hƯ thèng m¸y th«ng qua ®­êng truyỊn, ch¼ng h¹n ®­êng ®iƯn tho¹i. Cã thĨ xem m«®em lµ mét thiÕt bÞ hç trỵ cho c¶ viƯc ®­a d÷ liƯu vµo vµ lÊy d÷ liƯu ra tõ m¸y tÝnh.
M¸y chiÕu (Projector)
M¸y chiÕu lµ thiÕt bÞ dïng ®Ĩ hiĨn thÞ néi dung mµn h×nh m¸y tÝnh lªn mµn ¶nh réng.
Loa vµ tai nghe
(Speaker and Headphone)
Loa vµ tai nghe lµ c¸c thiÕt bÞ ®Ĩ ®­a d÷ liƯu ©m thanh ra m«i tr­êng ngoµi.
Hoạt động 8:
Hoạt động của máy tính
GV: Để một máy tính hoạt động được thì phải cĩ thành phần nào?
HS: Phần mềm (Chương trình)
GV: -T¹i mçi thêi ®iĨm m¸y tÝnh chØ thùc hiƯn ®­ỵc mét lƯnh, tuy nhiªn nã thùc hiƯn rÊt nhanh. M¸y vi tÝnh thùc hiƯn ®­ỵc hµng chơc v¹n lƯnh, siªu m¸y tÝnh cßn cã thĨ thùc hiƯn ®­ỵc hµng tØ lƯnh trong mét gi©y.
 -M· thao t¸c chØ dÉn cho m¸y lo¹i thao t¸c (céng sè, so s¸nh sè,...) cÇn thùc hiƯn. 
 -PhÇn ®Þa chØ th«ng b¸o cho m¸y biÕt c¸c d÷ liƯu liªn quan ®­ỵc l­u tr÷ ë ®©u.
GV: Để tìm hiểu thêm về hoạt động của máy tính, các em về nhà đọc thêm phần này trong SGK. 
8. Ho¹t ®éng cđa m¸y tÝnh
 Nguyªn lÝ §iỊu khiĨn b»ng ch­¬ng tr×nh
M¸y tÝnh ho¹t ®éng theo ch­¬ng tr×nh.
Th«ng tin vỊ mét lƯnh bao gåm:
§Þa chØ cđa lƯnh trong bé nhí;
M· cđa thao t¸c cÇn thùc hiƯn;
§Þa chØ c¸c « nhí liªn quan.
VÝ dơ, viƯc céng hai sè a vµ b cã thĨ m« t¶ b»ng lƯnh, ch¼ng h¹n:
"+" 
trong ®ã: "+" lµ m· thao t¸c;
 , vµ lµ ®Þa chØ n¬i l­u tr÷ t­¬ng øng cđa a, b vµ kÕt qu¶ thao t¸c "+".
Các nguyên lí (Xem SGK):
 Nguyªn lÝ L­u tr÷ ch­¬ng tr×nh
LƯnh ®­ỵc ®­a vµo m¸y tÝnh d­íi d¹ng m· nhÞ ph©n ®Ĩ l­u tr÷, xư lÝ nh­ nh÷ng d÷ liƯu kh¸c.
Nguyªn lÝ Truy cËp theo ®Þa chØ
ViƯc truy cËp d÷ liƯu trong m¸y tÝnh ®­ỵc thùc hiƯn th«ng qua ®Þa chØ n¬i l­u tr÷ d÷ liƯu ®ã.
Nguyªn lÝ Ph«n N«i-man
M· ho¸ nhÞ ph©n, §iỊu khiĨn b»ng ch­¬ng tr×nh, L­u tr÷ ch­¬ng tr×nh vµ Truy cËp theo ®Þa chØ t¹o thµnh mét nguyªn lÝ chung gäi lµ nguyªn lÝ Ph«n N«iman
4.Tổng kết nội dung, đánh giá cuối bài:
Nhắc lại các thành phần của một hệ thống tin học:
Phần cứng (Hardware)
Phần mềm (Software)
Sự quản lí và điều khiển của con người
Nhắc lại các thành phần chính cấu tạo nên máy tính:
Bộ xử lí trung tâm (CPU – Central processing unit)
Bộ nhớ chính (Main memory)
Bộ nhớ ngồi (Secondary memory)
Thiết bị vào (Input device)
Thiết bị ra (Outhut device)
5.Dặn dò, kế hoạch học tập tiết sau:
- Học bài cũ;
Học sinh làm các bài tập 1, 2, 3 trang 28 (SGK);
Đọc bài đọc thêm: Lịch sử phát triển của kỹ thuật tính tốn
IV. NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN RÚT KINH NGHIỆM: