Giáo án môn Tin học 10 - Tuần 13 - Tiết 49, 50

Bài 13, Tiết 49
BAØI TOAÙN DAÂN SOÁ 
 THAÙI AN 
Tuần 13
I. MỤC TIÊU
 1. Kiến thức: 
- HS biết: Söï haïn cheá gia taêng daân soá laø con ñöôøng “ toàn taïi hay khoâng toàn taïi “ cuûa loaøi ngöôøi.
-HS hiểu:Söï chaët cheõ, khaû naêng thuyeát phuïc cuûa caùch laäp luaän baét ñaàu baèng moät caâu chuyeän nheï nhaøng maø haáp daãn.
 2. Kĩ năng:
-HS thực hiện được:Tích hôïp vôùi phaàn taäp laøm vaên, vaän duïng kieán thöùc ñaõ hoïc ôû baøi phöông phaùp thuyeát minh ñeå ñoïc – hieåu, nắm baét ñöôïc vaán ñeà coù yù nghóa thôøi söï trong vaên baûn. 
- HS thực hiện thành thạo:Vaän duïng vaøo vieäc vieát baøi vaên thuyeát minh.
 3. Thái độ:- Thói quen-tính cách: Giáo dục ý thức tham gia tuyên truyền chủ trương kế hoạch hóa gia đình của địa phương, thực hiện khẩu hiệu “ Mỗi gia đình chỉ nên có một đến hai con”.
-Giaùo duïc baûo veä moâi tröôøng,giáo dục sức khỏe cho học sinh.
II. Nội dung bài học: Việc hạn chế gia tăng dân số là một đòi hỏi tất yếu của sự phát triển loài người.
III. CHUẨN BỊ
 1. GV : Máy chiếu bàn cờ tướng, hình ảnh dân số đông
 2. HS : Đọc văn bản và trả lời các câu hỏi phần đọc- hiểu văn bản.
IV. Tổ chức các hoạt động học tập
 1. Ổn định tổ chức và kiểm diện
 2. Kiểm tra miệng:
 ? Nêu tác hại của việc hút thuốc lá đối với cá nhân và cộng đồng?Em sẽ làm gì để hưởng ứng lời kêu gọi chống hút thuốc lá ?
O. – Đối với cá nhân: Làm tê liệt các lông rung của những tế bào niêm mạc ở vòm họng
- Đối với cộng đồng : Người làm việc cùng phòng bị nhiễm độc..
 ? Bài học hôm nay là gì? Đề cập đến vấn đề gì?
O. Bài Bài toán dân số, đề cập đến vấn đề dân số tăng nhanh.
 3. Tiến trình bài học: 
 GTB : Chưa bao giờ vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình lại trở thành mối quan tâm hàng đầu của nhân loại như bây giờ. Sự bùng nổ dân số đã kéo theo nhiều hệ lụy: nghèo đói, lạc hậu, kinh tế chậm phát triển, giáo dục không được đầu tư,  Nếu con người không nhanh chóng kiểm soát tỉ lệ sinh thì chẳng bao lâu nữa ( Theo Thái An trong bài “Bài toán dân số”): “mỗi con người trên trái đất này chỉ còn diện tích một hạt thóc”. Và hạn chế gia tăng dân số là con đường tồn tại của chính loài người. 
Hoạt động 1 ( 15p)
Höôùng daãn ñoïc vaên baûn vaø tìm hieåu chuù thích
- GV hướng dẫn HS đọc gioïng roõ raøng, chú ý nhöõng con soá , nhöõng töø phieân aâm và caùc moác thôøi gian. 
- GV đọc mẫu một đoạn-> gọi hs khác đọc tiếp
-Gv gọi hs nhận xét
 -> GV Nhaän xeùt gioïng ñoïc cuûa hoïc sinh 
-Văn bản trên của tác giả Thái An
? Văn bản được trích từ đâu?
- Gv nhấn mạnh : Trích từ Bài toán dân số được đặt ra từ thời cổ đại
- GV đặt câu hỏi về từ khó cho hs trả lời
- Giaùo vieân giaûi thích theâm:
- Chaøng Adam vaø naøng Eva : theo kinh thaùnh cuûa ñaïo thieân chuùa ( Kitoâ , Giatoâ ) ñoù laø caëp vôï choàng ñaàu tieân treân Traùi Ñaát ñöôïc chuùa taïo ra vaø sai xuoáng traàn gian ñeå hình thaønh vaø phaùt trieån loài ngöôøi.
- Toàn taïi hay khoâng toàn taïi : caâu noùi noåi tieáng cuûa nhaân vaät Haêm-leùt trong vôû bi kòch Haêm-leùt cuûa U.Seác – Xpia ( Anh ) 
- Dân số là số người dân trên thế giới
? Xác định thể loại văn bản? Phương thức biểu đạt của văn bản là gì?
O. Văn bản nhật dụng- nghị luận chứng minh, giải thích một vấn đề xã hội
? Dựa vào nội dung văn bản chia bố cục và nêu nội dung chính của từng phần? chỉ ra các ý lớn trong phần thân bài?
- GV chiếu bố cục lên màn hình
O.Bố cục 3 phần
- Phần 1:Từ đầu đến “ sáng mắt ra”: Bài toán dân số và kế hoạch hóa được đặt ra từ thời cổ đại
- Phần 2: Tiếp theo đến “ sang ô thứ 34 của bàn cờ” :Tốc độ gia tăng dân số thế giới rất nhanh.
 + Ý 1:Bài toán dân số cổ và kết luận: Từ con số ít ỏi ban đầu nhưng nếu gia tăng theo cấp số nhân thì càng về sau con số sẽ là lớn khủng khiếp.
 + Ý 2: Sự gia tăng dân số giống như sự gia tăng số thóc trên bàn cờ.
 + Ý 3: Thực tế mỗi phụ nữ có thể sinh rất nhiều con.
- Phần 3: Còn lại: Lời kêu gọi loài người cần hạn chế sự gia tăng dân số. Đó là con đường tồn tại của chính con người
? Em có nhận xét gì về bố cục và cách sắp xếp các ý, các luận điểm?
O. Bố cục ba phần rõ ràng, luận điểm sáng rõ được sắp xếp logic, lập luận chặt chẽ.
- GV chuyển ý: Khi đọc văn bản chúng ta thấy tác giả mượn bài toán cổ của nhà thông thái để đề cập đến vấn đề dân số, vậy bài toán ấy ra sao?
 Hoạt động 2: (20p)
- GV lưu ý HS phần 1
? Bài toán dân số đã được đặt ra từ khi nào?
O. Từ thời cổ đại
? Còn vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình được đặt ra khi nào?
O. Vài chục năm trở lại đây
? Vậy độ chênh về thời gian ấy liệu ta có tin được là Bài toán dân số đã được đặt ra từ thời cổ đại không?
O. Khó tin
? Nhưng khi nghe xong câu chuyện kén rễ của nhà thông thái và qua một thoáng liên tưởng thì thái độ của tác giả như thế nào?
O. Bỗng “sáng mắt ra”
? Điều gì làm tác giả “sáng mắt ra”?
O. Tác giả sáng mắt ra vì: những tưởng một vấn đề rất hiện đại mới gần đây- Vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình mới đặt ra vài chục năm thôi thế mà nghe xong bài toán cổ và qua một thoáng liên tưởng tác giả bỗng thấy đúng là vấn đề ấy dường như đã được đặt ra từ thời cổ đại.
? Như vậy kể về bài toán đặt hạt thóc nhưng thực chất tác giả muốn đề cập đến vấn đề gì?
O. Vấn đề dân số và kế hoạch hóa gia đình (cụ thể là vấn đề sinh đẻ có kế hoạch). Nhưng vấn đề chính mà tác giả đặt ra trong văn bản này là: Hạn chế gia tăng dân số là đòi hỏi tất yếu của sự phát triển loài người.
? Theo em cách đặt vấn đề như vậy có tác dụng gì?
O. Tạo sự bất ngờ, lôi cuốn sự chú ý của người đọc.
- GV chuyển ý: Từ bài toán cổ của nhà thông thái tác giả liên tưởng đến sự gia tăng dân số như thế nào và hậu quả của nó ra sao, chúng ta sang mục 2
GV lưu ý HS phần 2, ý lớn 1
- Gv yêu cầu hs kể tóm tắt câu chuyện kén rễ của nhà thông thái
? Nhà thông thái kén rễ như thế nào?
- Gv lưu ý hs chú thích (3) cấp số nhân
- GV chiếu tranh bàn cờ tướng
O. Bài toán đặt hạt thóc theo cấp số nhân với công bội là 2. Nghĩa là nếu ô 1 đặt 1 hạt thóc, ô 2 đặt 2 hạt thóc, ô 3 là 4,ô 4 là 8, ô 5 là 16, ô 6 là 32, ô 7 là 64, ô 8 là 128, ô 9 là 256,... đến ô 64 thì số hạt thóc sẽ là tỉ tỉ
? Kết quả câu chuyện như thế nào?Nhà thông thái có chọn được chàng rễ nào không? Vì sao?
O. Không ai có đủ số thóc đặt vào ô thứ 64 bàn cờ , thất vọng..
? Bài toán cổ gây ấn tượng mạnh ở điểm nào?
O. Ấn tượng mạnh là ở chổ bài toán chỉ có 64 ô bàn cờ hữu hạn, với việc tăng theo cấp số nhân ( công bội 2) hóa ra số lúa trở thành con số khổng lồ mà không một kho thóc nào có thể cung cấp nổi, nó phủ khắp diện tích bề mặt trái đất.
? Từ bài toán đặt hạt thóc ấy tác giả liên tưởng đến vấn đề gì?
O. Liên tưởng đến sự gia tăng dân số của loài người
? Câu chuyện kén rễ có vai trò và ý nghĩa như thế nào đến việc gia tăng dân số?
O. Câu chuyện kén rễ như một sự vào đề thông minh, hấp dẫn, tạo ra một sự so sánh sống động về sự bùng nổ và gia tăng dân số . Giống nhau ở chổ cả hai ( số thóc dùng cho các ô của bàn cờ và dân số thế giới) đều tăng theo cấp số nhân công bội 2 ( hai con mỗi gia đình) . Từ sự so sánh này, tác giả giúp người đọc hình dung ra tốc độ gia tăng dân số là hết sức nhanh chóng..
- GV lưu ý HS đoạn ý lớn 2 và ý lớn 3
? Ngoài câu chuyện của nhà thông thái tác giả còn nêu lên câu chuyện từ đâu? ( từ trong kinh thánh)
 ? Nếu công nhận theo kinh thánh thì từ khi khai thiên lập địa trái đất có bao nhiêu người? 
O. hai người , một chàng Ađam và một nàng Êva
-Gv giải thích theo kinh thánh
? Đến năm 1995 dân số thế giới là bao nhiêu người? Đạt đến ô thứ bao nhiêu của bàn cờ?
O. – 5,63 tỉ người, đến ô 33 của bàn cờ. Dự kiến đến 2015 sẽ là hơn 7 tỉ người, đến ô thứ 34 của bàn cờ.
? Vậy tốc độ gia tăng dân số nhanh hay chậm?
O. Rất nhanh, nếu không hạn chế sự gia tăng dân số thì tương lai không xa mỗi người trên trái đất này chỉ còn diện tích một hạt thóc. Đó cũng chính là vấn đề trọng tâm mà bài viết muốn nêu lên
? Theo thống kê của hội nghị Cai-rô ( Ai Cập) họp ngày 5/9/1994 có đưa ra tỉ lệ sinh con ở một số nước. Em hãy liệt kê ra các nước đó?
O. Ấn Độ là 4,5; Nê-pan: 6,3; Ru-an-đa: 8,1; Tan-da-ni-a:6,7; Ma-đa-gat-xca:6,6; Việt Nam:3,7
 ? Việc đưa nhiều con số về tỉ lệ sinh con của phụ nữ một số nước như vậy nhằm mục đích gì?( nhấn mạnh điều gì?)
O.- Phụ nữ có thể sinh rất nhiều con , nên việc vận động gia đình chỉ nên có từ một đến hai con là rất khó khăn. Ngay cả phụ nữ Việt Nam cũng là 3,7 gần gấp đôi số con mỗi gia đình mà ủy ban dân số và kế hoạch hóa kêu gọi ( từ một đến hai con)
? Trong số các nước nêu trong văn bản, nước nào thuộc Châu Phi, nước nào thuộc Châu Á?
O. – Châu Phi: Ru-An –Đa, Tan-da-ni-a, Ma-đa-gát-xca, 
-Châu Á : Ấn-độ, Việt Nam, Nê-pan
? Trước những con số tỉ lệ đã nêu , em có nhận xét gì về sự phát triển dân số ở hai châu lục này ?
O.Những nước kém và chậm phát triển ở hai châu lục này là những nước dân số gia tăng mạnh mẽ
- GV liên hệ dân số Việt Nam: Việt Nam chúng ta, vẫn bị xếp vào những nước chậm phát triển, mà một trong những nguyên nhân quan trọng hàng đầu là do dân số tăng quá nhanh.Dân số trung bình cả nước năm 2013 ước tính 90 triệu người.( Đứng thứ 14 trên thế giới, thứ 8 Châu Á, thứ 3 khu vực Đông Nam Á) . Đến 2015 dự kiến sẽ là 91,3 triệu người.
- GV liên hệ dân số ở địa phương : Dân số xã Biên Giới năm 2013 là 4155 người. Sáu tháng đầu năm 2014 tăng 65 người
? Nguyên nhân vì sao dân số ở Việt Nam tăng nhanh đến như vậy?
O.Nước ta đã trải qua ngàn năm bị giặc ngoại xâm đô hộ, trải qua rất nhiều cuộc chiến tranh nên dẫn đến nền kinh tế nghèo nàn , trình độ học vấn thấpquan niệm xưa cũ sinh nhiều con mới đủ đầy hạnh phúc, quan niệm trọng nam khinh nữ . 
 + Nhất nam viết hữu ,thập nữ viết vô
 + Con đàn cháu đống
 - Bài thơ “Năm mới chúc nhau” của Trần Tế Xương
 “Nó lại mừng nhau có lắm con
 Sinh năm đẻ bẩy được vuông tròn
 Phố phường chật hẹp người đông đúc
 Bồng bế nhau lên nó ở non”
? Vậy nền kinh tế và sự phát triển xã hội ở hai châu lục này như thế nào?
O. Thiếu thốn, nghèo đói, bệnh tật, bệnh viện quá tải, không được học hành, kinh tế chậm phát triển, thất nghiệp, tệ nạn xã hội tăng lênsức khỏe người phụ nữ giảm sút.
- Gv liên hệ câu ca dao ví von của Việt Nam:
 Gái một con trông mòn con mắt
 Gái hai con con mắt liếc ngang
 Ba con cổ ngẳng răng vàng
 Bốn con quần áo đi ngang khét mù
 Năm con tóc rối tổ cu
 Sáu con yếm trụt váy dù vặn ngang
- GV chiếu ảnh minh họa dân số đông và trẻ em nghèo đói ở một số nước ở Châu Phi và ở Việt Nam.
- GV chiếu câu hỏi thảo luận nhóm nhỏ (2p)
? Có thể rút ra kết luận về mối quan hệ giữa dân số và sự phát triển xã hội?
O.Söï gia taêng daân soá tæ leä thuaän vôùi söï ngheøo khoå , laïc haäu , .tæ leä nghòch vôùi söï phaùt trieån veà kinh teá vaø vaên hoaù 
- GV chốt ý: Sự gia tăng dân số và sự phát triển đời sống xã hội có mối quan hệ mật thiết với nhau. Sự bùng nổ dân số đi kèm với nghèo nàn, lạc hậu, kinh tế kém phát triển, văn hóa , giáo dục không được nâng cao.. Và ngược lại, khi kinh tế, văn hóa,giáo dục càng kém phát triển thì càng không thể khống ... ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Baøi 13,Tieát 50 
DAÁU NGOAËC ÑÔN VÀ DAÁU HAI CHAÁM 
Tuaàn 13
Tiếng việt 	
I. Muïc tieâu 
 1. Kiến thức:
- HS biết:Naém ñöôïc coâng duïng cuûa daáu ngoaëc ñôn vaø daáu hai chaám .
- Hs hiểu:Cách sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm
 2. Kĩ năng:
 -HS thực hiện được: söû duïng daáu ngoaëc ñôn vaø daáu hai chaám .
 -HS thực hiện thành thạo:Sửa lỗi về dấu ngoaëc ñôn vaø daáu hai chaám
 3. Thái độ:- Thói quen-tính cách:Có ý thức sử dụng dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm khi nói , viết một cách phù hợp,đạt hiệu quả.
II. Nội dung học tập: coâng duïng cuûa daáu ngoaëc ñôn vaø daáu hai chaám .
III. Chuaån bò 
 1. GV : Máy chiếu
 2. HS : Trả lời các câu hỏi trong SGK
IV. Tổ chức các hoạt động học tập
 1. OÅn ñònh toå chöùc vaø kieåm dieän 
 2. Kieåm tra mieäng : 
 ? Nối các vế sau đây thành những câu ghép có quan hệ ý nghĩa với nhau và cho biết đó là kiểu quan hệ gì?
Vế 1
Vế 2
Kiểu quan hệ
1. Tuy nhà Lan nghèo
2. Vì mưa bão kéo dài
3. Mình đọc
4. Trời nổi gió 
a. nên thực phẩm trở nên đắt đỏ.
b. nhưng em học rất giỏi.
c. rồi một cơn mưa ập đến.
d. hay tôi đọc.
e. còn tôi vẫn ở lại.
Quan hệ lựa chọn
Quan hệ nối tiếp
Quan hệ tương phản
Quan hệ nguyên nhân-kết quả
Quan hệ điều kiện
O. 1-b -> Quan hệ tương phản
 2- a -> Quan hệ nguyên nhân-kết quả
 3- d -> Quan hệ lựa chọn
 4- c -> Quan hệ nối tiếp
? Hoâm nay ta seõ hoïc veà daáu câu gì?
 3. Tiến trình bài học:
 GTB : Ngoaøi caùc daáu ñeå phaân bieät kieåu caâu còn có những dấu mà khi chúng ta sử dụng nó vào trong bài viết sẽ làm cho bài viết dễ hiểu hơn, các ý được diễn đạt rõ ràng hơn. Đó là dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm, bài học hôm nay sẽ giúp ta tìm hiểu về công dụng của hai dấu ấy trong văn bản.
Hoaït ñoäng 1 (8p)
Tìm hieåu coâng duïng cuûa daáu ngoaëc ñôn ( )
- Gv chiếu ví dụ a,b,c ( sgk) 
- GV gọi HS ñoïc vaø lưu ý những chổ có dùng dấu ngoặc đơn 
? Daáu ngoaëc ñôn trong những ñoaïn trích treân duøng ñeå laøm gì ? 
-HS trả lời-> GV nhận xét -> Chiếu đáp án
O. a. Giải thích để làm rõ “ hoï “ là những người bản xứ
b. Thuyeát minh veà con ba khía là moät loaøi ñoäng vaät .
-> Ba khía ñöôïc duøng ñeå goïi teân moät con keânh , nhaèm giuùp ngöôøi ñoïc hình dung roõ hôn ñaëc ñieåm cuûa con keânh naøy .
c. Boå sung theâm thoâng tin veà naêm sinh vaø naêm maát cuûa nhaø thô Lyù Baïch, Mieân Chaâu thuoäc tænh Töù Xuyeân 
? Neáu boû phaàn trong daáu ngoaëc ñôn thì yù nghóa cô baûn cuûa nhöõng ñoaïn trích treân coù thay ñoåi hay khoâng? 
 O. Khoâng, vì nó không làm thay đổi nghĩa cơ bản của câu hay đoạn văn.
- GV chốt ý: Dấu ngoặc đơn dùng để đánh dấu phần chú thích cho một từ ngữ, một vế trong câu hoặc cho một câu, chuỗi câu trong một đoạn văn, thậm chí là một con số hay một dấu câu khác ( thường là dấu chấm hỏi hoặc dấu chấm than), nói chung là bất cứ điều gì mà người viết muốn chú thích. Nội dung của phần trong dấu ngoặc đơn được người viết coi là không thuộc phần nghĩa cơ bản của câu hay của đoạn văn. Về nguyên tắc, nếu bỏ phần trong dấu ngoặc đơn thì câu hay đoạn văn vẫn trọn nghĩa và chỉ mất đi một phần thông tin kèm thêm. Vì vậy nó được gọi chung là phần chú thích
? Vậy công dụng của dấu ngoặc đơn là gì?
-> Hs ñoïc ghi nhôù 
- Gv gọi hs cho ví dụ -> Gv nhận xét
VD: Nông Văn Vân là tù tưởng dân tộc Tày, giữ chức tri châu Bảo Lạc ( Cao Bằng)
-> Đánh dấu phần bổ sung thêm
- Gv chiếu nội dung mở rộng cho Hs: ôû tröôøng hôïp daáu ngoaëc ñôn ñöôïc duøng vôùi daáu chaám hoûi . ( ? ) -> Toû yù hoaøi nghi , ( ! ) -> Mæa mai 
VD : 1. Trong taát caû nhöõng coá gaéng cuûa caùc nhaø khai hoaù nhaèm boài döôõng cho daân toäc Vieät Nam vaø dìu daét hoï leân con ñöôøng tieán boä ( ? ) thì phaûi keå vieäc baùn röôïu ti cöôõng böùc ! -> Tỏ ý hoài nghi
2. Một thế kỉ văn minh, khai hóa(!) của thưc dân cũng không làm ra được một tấc sắt. Tre vẫn phải còn vất vả mãi với người.
 ( Thép Mới- Cây tre Việt Nam)
-> Tỏ ý mỉa mai	
- Gv chiếu bài tập nhanh:
? Phaàn naøo trong caùc caâu sau ñaây coù theå cho vaøo trong daáu ngoaëc ñôn ? Taïi sao ? 
a. Thuận, lôùp tröôûng lôùp 8A , có giọng hát thật tuyệt vời.
b. Muøa xuaân , muøa ñaàu tieân trong moät naêm , caây coái xanh töôi mát mắt.
- Gv chuyển ý sang phần 2:Còn một loại dấu cũng không kém phần quan trọng trong văn bản, đó là dấu hai chấm.
Hoaït ñoäng 2 (8p)
Tìm hieåu coâng duïng cuûa daáu hai chaám ( :)
- GV chiếu ví dụ a,b,c ( sgk)	
- GV gọi Hs ñoïc ví duï và chú ý những chổ có sử dụng dấu hai chấm
? Daáu hai chaám trong nhöõng ñoaïn trích treân duøng ñeå laøm gì ? 
- GV chiếu đáp án
O. Baùo tröôùc :
 a. Lôøi ñoái thoaïi ( của Dế Mèn nói với Dế Choắt và của Dế Choắt nói với Dế Mèn)
 b. Lôøi daãn tröïc tieáp ( Thép mới dẫn lại lời của người xưa)
 c. Phaàn giaûi thích lí do thay đổi tâm trạng của tác giả trong ngày đầu tiên đi học
? Caùc tröôøng hôïp naøo phaûi vieát hoa sau daáu hai chaám? 
O.- Vieát hoa khi baùo tröôùc moät lôøi thoaïi hoaëc moät lôøi daãn .(Câu a,b)
 - Coù theå khoâng vieát hoa khi giaûi thích moät noäi dung .( câu c)
- Gv mở rộng kiến thức:
+ Dấu hai chấm dùng để đánh dấu phần giải thích, thuyết minh cho ý trước đó. Khác với phần trong dấu ngoặc đơn, phần này được người viết cho là thuộc nội dung nghĩa cơ bản của câu hay của đoạn văn. Trong phần lớn các trường hợp, nếu bỏ phần sau dấu hai chấm, câu hoặc đoạn văn không chỉ mất đi một phần nghĩa cơ bản mà còn trở nên không hoàn chỉnh về nghĩa và bị coi là sai.( câu c)
+ Dấu hai chấm đứng trước lời dẫn gián tiếp ( thuyết minh) và chuỗi liệt kê ( giải thích , thuyết minh bằng các vế có quan hệ đẳng lập về ngữ pháp và có tính liệt kê về ý nghĩa) cũng thuộc trường hợp này. Dấu hai chấm được dùng gần như là bắt buộc sau từ kính gửi trong các văn bản hành chính sự vụ để chỉ nơi nhận văn bản trong trường hợp nơi nhận là nhiều tổ chức hay cá nhân.
+Đánh dấu lời dẫn trực tiếp ( dùng với dấu ngoặc kép) hay lời đối thoại ( dùng với dấu gạch ngang) . Xét về thực chất thì đây cũng là phần thuyết minh cho ý đứng trước nhưng nó đặc biệt ở chổ: Thuyết minh bằng nguyên văn lời của người khác ( đôi khi của chính người viết nhưng trong một thời điểm khác) và bắt buộc có dấu câu khác kèm theo ( dấu ngoặc kép và dấu gạch ngang) ( câu a,b)
? Vậy công dụng của dấu hai chấm là gì?
- Gv chốt ý -> gọi hs đọc ghi nhớ
- GV yêu cầu hs cho ví dụ -> Gv nhận xét
VD: a. Mọi người bảo nhau:” Chắc nó muốn sưởi cho ấm!”, nhưng chẳng ai biết những thứ kì diệu em đã trông thấy, nhất là cảnh huy hoàng lúc hai bà cháu bay lên để đón lấy những niềm vui đầu năm.
-> Đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
b. - Nam khoe vôùi toâi raèng: “Hoâm qua noù ñöôïc ñieåm10”
-> Đánh dấu lời dẫn trực tiếp.
- GV chiếu bài tập nhanh
? Theâm daáu hai chaám vaøo caùc caâu sau ñaây cho ñuùng vôùi yù cuûa ngöôøi vieát :
- Ngöôøi Vieät Nam noùi “Hoïc thaày khoâng taøy hoïc baïn” nhöng cuõng noùi “Khoâng thaày ñoá maøy laøm neân” .
- Chính lúc ấy Nguyễn Công Hoan xuất hiện, đã tìm được cho mình hướng đi đúng đắn hướng đi của chủ nghĩa hiện thực, của tiếng nói giàu có và đầy sức sống của nhân dân.
- Gv chuyển ý sang phần 3
Hoạt động 3(19p)
- Gv gọi bốn hs đọc bốn bài tập 1,2,4,5 Sgk
- Gv höôùng daãn hs laøm baøi taäp
- GV chia lớp thành bốn nhóm (cử nhóm trưởng và thư kí) thảo luận trong 5 phút
 + Nhóm 1: BT 1
 + Nhóm 2:BT 2
 + Nhóm 3: BT 4
 + Nhóm 4: BT 5
- Đại diện nhóm lên dán bảng nhóm
- GV gọi học sinh khác nhận xét
- GV nhận xét từng bài
- GV chiếu đáp án từng bài
BT1.
a. Đánh dấu phần giải thích
b.- Đánh phần thuyết minh 
c.- Phần này có quan hệ lựa chọn với phần được chú thích: Có phần này thì không có phần kia. Tức là lựa chọn người tạo lập văn bản , người viết hoặc người nói trong từng trường hợp cụ thể.
- Phần thuyết minh để làm rõ phương tiện ngôn ngữ ở đây là gì
- Gv chiếu đáp án BT2
- Gv chiếu đáp án BT 4
- Gv chiếu đáp án Bt5
O. Dấu ngoặc đơn và dấu ngoặc kép bao giờ cũng phải dùng thành đôi ( một dấu mở, một dấu đóng)
I/ Daáu ngoaëc ñôn ( )
Ví duï 
 a. Giải thích để làm rõ “ hoï “ 
.
 b. Thuyeát minh veà con ba khía ( moät loaøi ñoäng vaät ) 
c. Boå sung theâm thoâng tin veà naêm sinh vaø naêm maát cuûa nhaø thô Lyù Baïch .
 * Ghi nhôù sgk / 134 
II/ Daáu hai chaám (: )
VD:
 a. Baùo tröôùc lời đối thoại
 b. Báo trước lôøi daãn tröïc tieáp 
 c.Giaûi thích cho phần trước đó 
* Ghi nhôù sgk / 135 
III. Luyeän taäp
BT1 : Giải thích coâng duïng của daáu ngoặc đơn
a. Ñaùnh daáu phaàn giaûi thích yù nghóa cuûa caùc cuïm töø: tiệt nhiên, định phận,tại thiên thư, hành khan thủ bại hư. 
b. Ñaùnh daáu phaàn thuyeát minh
c. Vò trí 1 : Ñaùnh daáu phaàn boå sung.
Vò trí 2 : Ñaùnh daáu phaàn thuyeát minh.
BT2 :
Giaûi thích coâng duïng daáu hai chấm
a. Baùo tröôùc phần giaûi thích cho yù : hoï thaùch naëng quaù .
b. Báo trước lôøi ñoái thoaïi và phần thuyeát minh noäi dung maø Deá Choaét khuyeân Deá Meøn.
c. Ñaùnh daáu thuyeát minh cho yù đuû maøu là những màu naøo .
BT4 :
- Có thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn. Nhưng khi thay thế thì phần nằm trong dấu ngoặc đơn sẽ được xem là phần giải thích kèm theo chứ không thuộc phần nghĩa cơ bản của câu như trước đó
- Nếu viết lại: Phong Nha gồm: Động khô và Động nước. Thì khoâng thể thay dấu hai chấm bằng dấu ngoặc đơn, vì nếu thay đổi thì “ Ñoäng khoâ vaø ñoäng nöôùc ”trở thành phần chú thích. Phần còn lại chưa đủ điều kiện là câu.
BT5 
-Bạn hs đã chép sai, nên đặt thêm một dấu ngoặc để đóng phần giải thích.
- Phần được đánh dấu bằng dấu ngoặc đơn không phải là bộ phận của câu. Nó được gọi chung là phần giải thích.
4. Tổng kết:
? Vẽ sơ đồ tư duy bài học bằng hình thức lắp ráp thành hình bình hoa	
 - Gv liên hệ các bài kiểm tra giáo dục tư tưởng học sinh về ý thức sử dụng hai loại dấu ngoặc đơn và dấu hai chấm.	
 5. Höôùng daãn hoïc tập:	
 * Đối với bài học ở tiết học này:
 - Hoïc thuộc hai ghi nhớ tr. 136,137
 - BTVN: baøi taäp 3,6 tr 135
 * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo:
 - Chuaån bò : Ñeà vaên thuyeát minh vaø caùch laøm baøi vaên thuyeát minh 
 + Ñeà vaên thuyết minh
 + Cách laøm vaên thuyeát minh
V/ Phụ lục:
VI/Ruùt kinh nghieäm 
 ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------