Giáo án Ngữ văn khối 10

 Người soạn Nguyễn Thị Hồng Lương
Soạn ngày 10/9/2016
Tiết PPCT 12
UY LÍT XƠ TRỞ VỀ (T1)
(Trích Ô đi xê- sử thi Hy Lạp) – Hô- me-rơ
A. Mục tiêu:
- N¾m ®­îc nh÷ng nÐt c¬ b¶n vÒ t¸c gi¶ vµ cèt truyÖn.
- Ph©n tÝch ®­îc h×nh t­îng nh©n vËt Pê-nª-lèp khi ®­îc b¸o tin Uy-lÝt-x¬ ®· trë vÒ.
- Cảm nhận được vể đẹp của nhân vật Pê-nê-lốp và nghệ thuật xây dựng tâm lý nhân vật của tác giả Hô-me-rơ. 
B. Chuẩn bị:
- Phương tiện: SGK, giáo án, tài liệu kham khảo
- Thiết bị: không
C. Tiến trình bài giảng
1. Tổ chức
2. Kiểm tra:
Kết hợp trong giờ
3. Bài mới
Hoạt động của GV & HS
Nội dung kiến thức cơ bản
Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc- hiểu khái quát.
CH: nêu những nội dung cơ bản trong phần tiểu dẫn.
H/S trình bày về tác giả và tóm tắt cốt truyện “Ô đi xê”.
CH: Nêu vị trí, chủ đề, bố cục đoạn trích.
H/S dựa vào bài soạn ở nhà, trả lời.
Hoạt động 2: Hướng dẫn đọc- hiểu chi tiết
CH: Pª-nª-lèp ®ang trong hoµn c¶nh nµo? Khi nghe tin nhò mÉu b¸o tin Uy-lÝt-x¬ ®· trõng trÞ bän cÇu h«n, t©m tr¹ng Pª-nª-lèp nh­ thÕ nµo?
CH: Gi÷a lóc Êy, Tª-lª-m¸c ®· t¸c ®éng nh­ thÕ nµo ®èi víi mÑ vµ th¸i ®é cña nµng?
NhÖ thuËt thÓ hiÖn t©m tr¹ng Pª-nª-lèp?
Em cã suy nghÜ g× nghệ thuật miêu tả t©m tr¹ng Pª-nª-lèp?
A- §äc- hiÓu kh¸i qu¸t
I- TiÓu dÉn:
a- T¸c gi¶:
- Vµi nÐt vÒ H«-me-r¬: Lµ nhµ th¬ mï cña Hi-L¹p, sèng vµo TK I X-VIII TCN, sinh tr­ëng trong gia ®×nh nghÌo bªn bê s«ng Mª-lÐt. ¤ng ®· tËp hîp tÊt c¶ thÇn tho¹i vµ truyÒn thuyÕt ®Ó hoµn thµnh bé sö thi ®å sé T-li-¸t- ¤-®i -xª
b- Tãm t¾t cèt truyÖn:
- “ ¤ ®i xª” kÓ l¹i cuéc hµnh tr×nh vÒ quª cña uy lÝt x¬ sau khi h¹ thanh T¬ Roa.
T¸c phÈm gåm: C©u th¬ chia 12, 110 c©u th¬ chi thµnh 24 khóc ca . C©u chuyÖn b¾t ®Çu tõ thêi ®iÓm Uy lÝt x¬ ®ang bÞ n÷ thÇn Ca lÝt x¬ cÇm gi÷.
Ca lÝt x« d©ng linh ®an ®Ó chµng tr­êng sinh bÊt tö ®Ó cïng chung song víi nµng. C¸c thÇn cÇu xin Dít. ThÇn Dít ra lÖnh cho Ca lÝp x« ph¶i ®Ó chµng ®i.
Uy lÝt x¬ gÆp b·o thÇn biÓn tr¶ thï A lÝt x¬ v× chµng ®©m thñng vµo m¾t Xi- clèp- ®øa con trai cña thÇn. Uy lÝt x¬ may m¾n d¹t vµo xø së cña An ki l« èt. BiÕt chµng lµm ng­êi nªn chiÕn c«ng con ngùa gç thµnh T­- roa, nhµ vua yªu cÇu chµng kÓ l¹i cuéc hµnh trinh khóc ca I tíi khóc ca XII. §­îc nhµ vua An ki n¬ ãt gióp ®ì . Uy lÝt- x¬ ®· trë vÒ quª h­¬ng.
- Lóc nµy- Pª nª- rèp vî chµng ë quª nhµ ph¶i ®èi mÆt víi 108 ttªn v­¬ng t«n c«ng tö ®Õn cÇu h«n. ¤- ®i- xª- ýut cïng con trai vµ ®Êm gia nh©n trung thµnh lËp m­u trõng trÞ bän chóng. Gia ®i×nh Uy lÝt x¬ ®­îc xum häp mét nhµ 
II- §äc v¨n b¶n :
1- §äc v¨n b¶n, tõ khã.
2- VÞ trÝ ®o¹n trÝch:
- Tr­íc ®o¹n trÝch nµy, Uy-lit-x¬ gi¶ lµm ng­êi hµnh khÊt vµo ®­îc ng«i nhµ cña m×nh ®Ó kÓ ch Pª-nª-lèp nghe nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chång nµng mµ anh ta biÕt. 
Pª-nª-lèp tæ chøc thi b¾n. Dùa vµo ®ã mµ 2 cha con Uy-lÝt -x¬ ®· tiªu diÖt ®­îc 108 v­¬ng t«n c«ng tö l¸o x­îc vµ nh÷ng gia nh©n kh«ng trung thµnh. §o¹n trÝch nµy b¾t ®Çu tõ ®ã.
3- Chñ ®Ò: Qu¸ tr×nh chinh phôc thiªn nhiªn, biÓn c¶, ®ång thêi miªu t¶ cuéc ®Êu tranh b¶o vÖ h¹nh phóc gia ®×nh cña ng­êi Hi-L¹p thêi cæ.
4 - Bè côc:
3®o¹n:
- §o¹n 1: tõ ®Çu => “vµ ng­êi giÕt chóng” : T¸c ®éng cña nhò mÉu víi nµg Pª-nª-lèp.
- §o¹n 2 tiÕp => “Con còng kh«n ph¶i lµ ng­êi kÐm gan d¹”: T¸c ®éng cña Tª-lª-m¸c víi mÑ.
- §o¹n 3 cßn l¹i: Cuéc ®Êu trÝ gi÷a Pª-nª-lèp vµ Uy-lÝt-x¬.
* §o¹n trÝch cã 2 vÊn ®Ò næi bËt:
T©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp khi nghe tin chång vÒ.
Thö th¸ch vµ xum häp.
B- §äc- hiÓu néi dung vµ nghÖ thuËt:
1- T©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp:
- Chê ®îi ch«ng 20 n¨m trêi ®»ng ®½ng:
+ TÊm th¶m ngµy dÖt , ®ªm th¸o lµm kÕ trïy ho·n thóc b¸ch cña bän cÇu h«n.
+ Cha mÑ ®Ó cña nµg thóc nµng t¸i gi¸.
- Tr­íc ®o¹n trÝch nµy, Pª-nª-lèp nghe tin ®ét ngét “mõng rì, cuèng quÝt, nh¶y khái gi­êng, «m chÇm lÊy bµ l·o, n­íc m¾t chan hßa” => ®Êy lµ thÓ hiÖn lßng thñy chung, s­íng vui, h¹nh phóc tét ®é cña nµg nÕu ch«ng nµng thùc sù trë vÒ.
- §Çu ®o¹n trÝch, t©m tr¹ng Pª-nª-lèp thÓ hiÖn b»ng mét th¸i ®é, mét suy t­.
+ Nµng kiªn quyÕt b¸c bá ý cña nhò mÉu mµ thÇn bÝ mäi viÖc “®©y lµ vÞ thÇn ®· giÕt bän cÇu h«n danh tiÕng, mét vÞ thÇn bÊt b×nh v× sù l¸o x­îc bÊt kham vµ nh÷ng hµnh ®éng nhuèc nh¬ cña chóng. Cßn vÒ Uy-lÝt-x¬ th× ë n¬i ®Êt kh¸ch quª ng­êi, chµng ®· hÕt hi väng trë l¹i ®Êt A-cai, chÝnh chµng còng ®· chÕt råi”
 => ®©y lµ nÐt t©m lÝ cña nµng Pª-nª-lèp, nµng chÊn an nhò mÉu vµ còng lµ ®Ó tù chÊn an m×nh.
- Khi nµng s¾p gÆp Uy-lÝt-x¬:
+T©m tr¹ng rÊt ®çi ph©n v©n, nã biÓu hiÖn ë d¸ng ®iÖu, cö chØ trong sù lóng tóng t×m c¸ch øng xö “Kh«ng biÕt nªn ®øng xa hay nªn l¹i gÇn, «m lÊy ®Çu, cÇm lÊy tay ng­êi mµ h«n”.
+ Nµng dß xÐt, tÝnh to¸n m«ng lung nh­ng còng kh«ng giÊu ®­îc sù bµng hoµng, xóc ®éng kh«n cïng:
 “Ngåi lÆng thinh trªn ghÕ håi l©u, lßng söng sèt, khi th× ®¨m ®¨m ©u yÕm nh×n chång, khi th× l¹i kh«ng nhËn ra chång d­íi bé quÇn ¸o r¸ch m­íp”.
+ Gi÷a lóc Êy, Tª-lª-m¸c: tr¸ch mÑ gay g¾t “MÑ ¬i...” => Pª-nª-lèp ph©n v©n cao ®é, nµng nãi víi con trai m×nh: “ Lßng mÑ kinh ng¹c qu¸ chõng.......mÆt ng­êi”.
- NghÖ thuËt thÓ hiÖn t©m tr¹ng Pª-nª-lèp: kh«ng mæ xÎ t©m lÝ nh©n vËt mµ ®­a ra d¸ng ®iÖu, cö chØ, mét c¸ch øng xö hay, x©y dùng nh÷ng ®èi tho¹i gi÷a c¸c nh©n vËt lËp luËn tuy chÊt ph¸c nh­ng ®¬n gi¶n nh­ng rÊt hån nhiªn cña ng­êi Hi-L¹p thêi cæ.
- VÎ ®Ñp trÝ tuÖ qua phÐp thö bÝ mËt ChiÕc gi­êng.
*Tãm l¹i Pª-nª-lèp lµ con ng­êi cã trÝ tuÖ th«ng minh vµ tØnh t¸o, biÕt k×m nÐn t×nh c¶m cña m×nh. Bªn c¹nh sù th«ng minh, tØnh t¸o Êy lµ sù thËn träng. ThËn träng cña nµng kh«ng thõa, nã rÊt phï hîp víi hoµn cảnh cña nµng lóc nµy. Nµng lµ ng­êi tØnh t¸o, tÕ nhÞ, kiªn quyÕt mµ thËn träng, trÝ tuÖ mµ giµu t×nh c¶m.
4. Củng cố, hệ thống bài học.
- Tâm trạng của Pê- nê-lốp khi nghe tin Uy-lít-xơ trở về
- Nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật của tác giả.
5. Hướng dẫn về nhà
- Học bài, nắm chắc các chi tiết trong văn bản.
- Chuẩn bị Tiết 13 tiếp bài : Cuộc đấu trí giữa Pê-nê-lốp và Uy-lít-xơ diễn ra như thế nào ?
+ Pê-nê-lốp đưa ra sử thách như thế nào.
+ Uy-lít-xơ đã thể hiện như thế nào.
+ Kết quả của cuộc đấu trí ?
Người soạn Nguyễn Thị Hồng Lương
Soạn ngày 11/9/2016
Tiết PPCT 13
UY LÍT XƠ TRỞ VỀ (T2)
(Trích Ô đi xê- sử thi Hy Lạp) – Hô- me-rơ
A. Mục tiêu
 - Biết chọn các chi tiết tiêu biểu trong phần thử thách và xum họp 
- Hiểu được đây là cuộc đấu trí để chứng minh sự thật và để xum họp gia đình.
- Cảm nhận ®­îc nh÷ng nÐt chÝnh vÒ nghÖ thuËt mang tÝnh Èn dô trong ®o¹n trÝch. Tõ ®o¹n trÝch ®Ó thÊy ®­îc ®Æc ®iÓm néi dung vµ nghÖ thuËt cña t¸c phÈm nãi riªng vµ sö thi Hi L¹p nãi chung
B. Chuẩn bị:
- Phương tiện: SGK, giáo án, tài liệu kham khảo
- Thiết bị: không
C. Tiến trình bài giảng
1. Tổ chức
Lớp
Ngày giảng
Sĩ số
10C
Tiết
Thứ
Ngày/tháng/năm
Sĩ số
Tên HS vắng
2. Kiểm tra:
- CH: Diễn biến tâm trạng Pê-nê-lốp khi Uy-lít-xơ trở về?
- Y/C: trả lời mục 1 (Phần B)- tiết 12
3. Bài mới
Hoạt động của GV & HS
Nội dung kiến thức cơ bản
Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc-hiểu chi tiết
CH1: Ai lµ ng­êi ®­a ra thö th¸ch? DÊu hiÖu thö th¸ch Êy ®­îc béc lé nh­ thÕ nµo?Tõ ®ã thÊy vÎ ®Ñp g× cña Pª-nª-lèp?
 GV: Thuyết trình, mở rộng
CH2: Ai lµ ng­êi chÊp nhËn thö th¸ch? Th¸i ®é ng­êi Êy nh­ thÕ nµo khi xuÊt hiÖn? Khi nghe Pª-nª-lèp nãi víi con trai?
CH3: Chµng ®· nãi g× víi con trai cña m×nh? Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi ®ã?
 Em hiÓu nh­ thÕ nµo vÒ t©m tr¹ng Uy-lÝt-x¬?
CH4: Sù thö th¸ch b¾t ®Çu tõ chi tiÕt nµo?
Em cã suy nghÜ g× vÒ c©u nãi nµy?
Pª-nª-lèp ®· lµm g× ?Em cã suy nghÜ g× vÒ chi tiÕt nµy?
CH5 : T×nh thÕ nµy buéc Uy-lÝt-x¬ ph¶i lµm g×? Uy-lÝt-x¬ ®· nãi nh­ thÕ nµo Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch miªu t¶ nµy?
CH6 : Sau lêi ch©n t×nh cña Uy-lÝt-x¬ vÒ chiÕc gi­êng, Pª-nª-lèp ®· thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? nµng nãi nh÷ng g×?
CH7 : Em cã suy nghÜ g× vÒ cuéc thö th¸ch nµy?
CH8 : Đo¹n v¨n(...),T¸c gi¶ miªu t¶ t©m tr¹ng cña Pª-nª-lèp b»ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo?
CH9 : Em cã suy nghÜ g× vÒ nh©n vËt Uy-lÝt -x¬ trong c¶nh xum häp?
Hoạt động 2 : Hướng dẫn HS tổng kết
 HS tổng kết đặc sắc về nội dung và nghệ thuật,
GV : định hướng
HS: §äc ghi nhí sgk
B. Đọc- hiểu chi tiết
1. Tâm trạng Pê-nê-lốp (T1)
2- Thö th¸ch vµ xum häp:
- Pª nª lèp lµ ng­êi ®­a ra thö th¸ch 
- DÊu hiÖu thö th¸ch ®­îc tr×nh bµy qua lêi cña Pª nª lèp thËt tÕ nhÞ vµ khÐo lÐo. Nµng kh«ng trùc tiÕp nãi víi Uy lÝt x¬ mµ kh«ng qua ®èi tho¹i víi con trai:
“ NÕu qu¶ thËt ®©y lµ” “ Uy lÝt s¬ th× thÕ nµo cha mÑ còng nhËn ra nhau” => Ch¾c chÊn Pª nª lèp ®· liªn t­ëng ®Õn ®iÒu bÝ mËt sÏ ®ªm ra thö th¸ch. §ã lµ c¸i gi­êng 
=> ta thÊy vÎ ®Ñp trÝ tuÖ vµ t©m hån cña Pª nª lèp.
- Ng­êi chÊp nhËn thö th¸ch 
T¸c phÈm ¤- ®i-xª ra ®êi vµo thêi k× Hi-L¹p chuÈn bÞ më réng ®Þa bµn ho¹t ®äng trªn biÓn c¶. ChiÕn tranh gi÷a c¸c bé l¹c ®· qua ®i råi, giê ®©y chØ cßn lµ nh÷ng kÝ øc trong sù nghiÖp kh¸m ph¸, chinh phôc biÓn c¶ bao la vµ bÝ hiÓm ®ã, ngoµi lßng dòng c¶m ®ßi hái ph¶i cã phÈm chÊt cÇn thiÕt nh­ th«ng minh, tØnh t¸o, m­u tr­íc, kh«n ngoan. H×nh t­îng ¤-®i- uýt chÝnh lµ lÝ t­ëng hãa søc m¹nh lÝ t­ëng hãa Hi- L¹p. 
 MÆt kh¸c khi ¤-®i-xª ra ®êi khi ng­êi Hi-L¹p s¾p b­íc vµo ng­ìng cöa cña chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ. Tõ ®©y, con ng­êi gi· tõ chÕ ®é c«ng x· thÞ téc víi lèi sèng thµnh tõng céng ®ång ®Ó thay vµo ®ã tæ chøc gia ®×nh, h«n nh©n mét vî, mét chång xuÊt hiÖn. Nã ®ßi hái t×nh c¶m quª h­¬ng, vî ch«ng g¾n bã, thñy chung.
 H«- me-r¬ lµ mét thiªn tµi dù ®o¸n thêi ®¹i «ng. C¶ Hai ý t­ëng: TrÝ tuÖ vµ t×nh yªu thñy chung ®­îc hiÖn lªn ®o¹n trÝch.
- Ng­êi chÊp nhËn thö th¸ch lµ Uy lÝt x¬. Tõ khi ®Æt ch©n vÒ ng«i nhµ cña m×nh sau 20 n¨m trêi xa s«i c¸ch biÖt .
Uy lÝt x¬ ®· béc lé t©m tr¹ng 
K×m nÐm mäi xóc ®éng cña t×nh c¶m vî chång cha con, thÓ hiÖn trÝ tuÖ th«ng minh kh«n khÐo qua th¸i ®é vµ viÖc lµm 
+ Gi¶ lµm hµnh khÊt 
+ KÓ laÞ c©u chuyÖn vÒ chång nµng Pª nª lèp cho nµng nghe, chÝnh m×nh chøng kiÕn 
+ Tiªu diÖt kÎ cÇu h«n, trõng trÞ nh÷ng ®Çy tí ph¶n béi ®Æc biÖt khi nghe P¬ nª lèp nãivíi con trai. Uy lÝt x¬ “ mØm c­êi” ®©y lµ c­êi ®ång t×nh chÊp nhËn mØm c­êi tin vµo trÝ tuÖ cña m×nh 
- Chµng nãi víi Tª lª M¸c- Con trai cña m×nh “ Tª rª m¸c con ®õng lµm dÇy mÑ. . . ThÕ rråi mÑ con cïng nhËn ra, Ch¾c ch¾n nh­ vËy” => c©u nãi nµy thÓ hiÖn sù tÕ nhÞ, kh«n khÐo cña Uy lÝt x¬ nãi víi con nh­ng chÝnh lµ nãi víi Pª nª lèp.
- Môc ®Ých cao nhÊt cña Uy lÝt x¬ lµ lµm thÕ nµo ®Ó vî nhËn ra chång. Nh­ng Uy lÝt x¬ không véi vµng, hÊp tÊp, kh«ng n« nãng nh­ con trai, “ Víi c¸i ®Çu “l¹nh” chµng nÐn ch¸y báng sù sôc s«i trong lßng ®Ó cã th¸i ®é b×nh tÜnh, tù tin.
- Sự thử thách bắt đầu tõ tri tiÕt Uy lÝt s¬ tr¸ch: “Tr¸i tim s¾t ®¸” cña Pª nª lèp vµ nhê nhò mÉu khiªng cho mét chiÕc gi­êng 
“ Giµ ¬i: hÉy kª cho t«i mét chiÕc gi­êng nh­ t«i ngñ mét m×nh bÊy l©u nay”
=> Nh­ng c©u nãi nµy lµm nguyªn cí ®Ó Pª nª lèp ®­a ra sù thö th¸ch : - Sai nhò mÉu khiêng chiÕc gi­êng kiªn cè ra khái phßng (®©y lµ thö th¸ch chứ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých )
- (Uy lÝt x¬ ph¶i dËt m×nh, chét d¹, v× chiÕc gi­êng ®ã kh«ng thÓ xª dÞch ®­îc, b©y giê l¹i khiªng ra ®­îc. T×nh thÕ  ... h ®Æc tr­ng cña lµng chµi.
 + Thi nh©n ®· ®ãn nhËn c¶nh ngµy hÌ víi nhiÒu gi¸c quan: thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c, khøu gi¸c vµ c¶ sù liªn t­ëng hÕt søc tinh tÕ.
 b- VÎ ®Ñp t©m hån NguyÔn Tr·i:
- Yªu thiªn nhiªn: Bøc tranh thiªn nhiªn sinh ®éng, ®Çy søc sèng, chóng ta thÊy ®­îc sù giao c¶m m¹nh mÏ nh­ng tinh tÕ cña nhµ th¬ ®èi víi c¶nh vËt. NguyÔn Tr·i yªu thiªn nhiªn, cã sù ®ång c¶m víi thiªn nhiªn m¹nh mÏ nh­ng tinh tÕ vµ s©u s¾c.
- Yªu ®êi, yªu cuéc sèng: thiªn nhiªn qua c¶m xóc cña thi nh©n trë nªn sinh ®éng, ®¸ng yªu vµ ®Çy søc sèng, céi nguån s©u xa lµ lßng yªu ®êi, yªu cuéc sèng cña t¸c gi¶.
 C¶nh vËt thanh b×nh, yªn vui bëi sù thanh th¶n ®ang x©m chiÕm t©m hån nhµ th¬. ¢m thanh “lao xao chî c¸”déi tõ phÝa lµng chµi hay chÝnh t¸c gi¶ ®ang r«n r· niÒm vui tr­íc c¶nh d©n chµi giµu ®ñ?
- TÊm lßng ­u ¸i víi d©n, víi n­íc: NguyÔn tr·i yªu thiªn nhiªn nh­ng trªn hÕt vÉn lµ tÊm lßng tha thiÕt víi con ng­êi, víi d©n, víi n­íc. C©u kÕt cña bµi th¬ lµ c©u 6 ch÷ ng¾n gän “D©n giµu ®ñ kh¾p ®ßi ph­¬ng” thÓ hiÖn sù dån nÐn c¶m xóc cña c¶ bµi. §iÓm kÕt tô cña hån th¬ Ức Trai kh«ng ph¶i ë thiªn nhiªn, t¹o vËt mµ lµ ë chÝnh con ng­êi, ng­êi d©n. NguyÔn Tr·i mong cho d©n ®­îc Êm no, h¹nh phóc “d©n giµu ®ñ”, nh­ng ®ã lµ h¹nh phóc cho tÊt c¶ mäi ng­êi, mäi n¬i “kh¾p ®ßi ph­¬ng”.
C- Tæng kÕt:
1- Néi dung:
- T×nh yªu thiªn nhiªn, ®Êt n­íc, th­¬ng d©n vµ vÎ ®Ñp t©m hån cña NguyÔn Tr·i.
2- NghÖ thuËt:
- Th¬ §­êng luËt xen lôc ng«n. 
 II. NHÀN
 (Nguyễn Bỉnh Khiếm)
A- §äc- hiÓu kh¸i qu¸t:
 1- T¸c gi¶:
- 1491- 1585 t¹i lµng Trung Am (LÝ Häc – VÜnh B¶o- H¶i Phßng). NBK ®· sèng gÇn trän vÑn thÕ kØ XVI, chøng kiÕn c¶nh vua lª chóa TrÞnh, TrÞnh – NguyÔn ph©n tranh, §µng trong- §µng ngoµi, nåi da nÊu thÞt. ¤ng lµ ng­êi cã uy tÝn vµ ¶nh h­ëng lín ®Õn thêi ®¹i, còng ®ång thêi lµ mét nh©n vËt cã nhiÒu huyÒn tho¹i.
- §ç tr¹ng Nguyªn (1535) vµ ra lµm quan ®êi nhµ M¹c 8 n¨m. Tªn B¹ch V©n c­ sÜ g¾n liÒn víi am B¹ch V©n, qu¸n Trung T©n «ng cho dựng t¹i quª h­¬ng sau khi d©ng xí chÐm 18 tªn léng thÇn kh«ng ®­îc vua chÊp nhËn
+ B¹ch v©n lµ m©y tr¾ng, ph¶i ch¨ng ngô ý t©m hån «ng c¶ ®êi trong tr¾ng kh«ng chót bïn nh¬, kh«ng cã hµnh ®éng g× sai tr¸i), kh«ng bÞ trãi buéc còng nh­ m©y tr«i trªn bÇu trêi.
+ Trung: nghÜa lµ chÝnh gi÷a, gi÷ trän ®­îc tÝnh thiÖn lµ trung.
 + T©n: cã nghÜa lµ bÕn, biÕt chç ®ang ®Ëu lµ ®óng bÕn, kh«ng biÕt chç ®Ëu lµ lÇm bÕn.
 + TuyÕt giang phu tö (ng­êi thÇy s«ng tuyÕt- S«ng Hµn quª h­¬ng t¸c gi¶) lµ do ng­êi ®êi suy t«n g¾n víi cuéc ®êi d¹y häc cña «ng khi ë Èn.
 + Tr¹ng tr×nh : lµ tªn gäi g¾n víi t­íc Tr×nh Quèc c«ng «ng ®­îc nhµ M¹c phong khi tham gia dÑp lo¹n.
- Lµ nhµ th¬ lín cña d©n téc. ¤ng cã nh÷ng t¸c phÈm lín “B¹ch V©n am thi thi tËp” kho¶ng 700 bµi, “B¹ch v©n quèc ng÷ thi tËp” (ch÷ N«m) kho¶ng 170 bµi.
- NÐt ®Æc s¾c cña th¬ NBK: ®Ëm ®µ chÊt triÕt lÝ, gi¸o huÊn, ngîi ca chÝ khÝ cña kÎ sÜ, ca ngîi thó thanh nhµn, phª ph¸n nh÷ng ®iÒu xÊu xa trong x· héi.
2- Bµi th¬ “Nhµn”: 
Lµ bµi th¬ sè 73, tªn “Nhµn” do ng­êi ®êi sau ®Æt.
* Bè côc:
Th¬ §­êng cã thÓ bè côc: 2/2/2/2; 4/4; 2/4/2
Bµi th¬; 2/4/2
C©u 1,2 vµ 5,6: VÎ ®Ñp cña cuéc sèng NBK
C©u 3,4 vµ 7,8: VÎ ®Ñp nh©n c¸ch vµ trÝ tuÖ cña NBK
B- §äc- hiÓu chi tiÕt: 
- Ch÷ nhµn trong tõ ®iÓn TV ®­îc gi¶i thÝch lµ “cã Ýt hoÆc kh«ng cã viÖc g× ph¶i lµm, ph¶i lo nghÜ ®Õn”.
- C¸i nhµn ®­îc biÓu hiÖn:
+ NiÒm vui víi c¸c c«ng viÖc lao ®éng nhÑ nhµng n¬i th«n quª (2 c©u ®Çu)
+ NiÒm vui víi c¸ch ¨n uèng, sinh ho¹t d©n d·, thanh ®¹m, mïa nµo thøc nÊy (c©u 5,6).
+ Th¸i ®é døt kho¸t tr¸nh xa n¬i quyÒn quÝ, xem th­êng danh lîi (c©u 3,4, 7,8).
1. Vẻ đẹp của cuộc sống của Nguyễn Bỉnh Khiêm (câu 1,2 và 5,6):
- “Nhµn” lµ: “Mét mai mét cuèc mét cÇn c©u” trë vÒ víi cuéc sèng thuÇn hËu, chÊt ph¸c cña mét l·o n«ng chi ®iÒn, ®µo giÕng lÊy n­íc uèng, cµy ruéng lÊy c¬m ¨n (t¹c tØnh canh ®iÒn).
 + Con ng­êi trÝ thøc cã danh väng ®­¬ng thêi ®· t×m thÊy niÒm vui trong c«ng viÖc lao ®éng, lµm b¹n víi cuéc sèng gi¶n dÞ n¬i th«n d·. Mai ®Ó ®µo ®Êt, cuèc ®Ó xíi vun vµ cÇn c©u ®Ó c©u c¸.
+ C¸ch dïng liªn tiÕp 3 danh tõ kÕt hîp víi sè tõ “mét” ®øng ®Çu cho thÊy thø g× còng ®· cã, ®· s½n sµng. Nh÷ng vËt dông g¾n víi c«ng viÖc lÊm l¸p, vÊt v¶ cña ng­êi n«ng d©n lao ®éng ®i vµo trong th¬ NBK vµ cã c¸i thanh nhµn, th­ th¸i riªng cña mét ng­êi tù t¹i, cã thÓ lµm g× tuú theo së thÝch c¸ nh©n, bëi lÏ: mai, cuèc, cµy lµ ®Ó “Cµy m©y, cuèc nguyÖt, g¸nh yªn hµ/Nµo cña nµo ch¼ng ph¶i cña ta” (Th¬ N«m bµi 17). 
- Con ng­êi ®· t×m thÊy niÒm vui, sù ­ng ý, thanh th¶n trong cuéc sèng ®ã “Th¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo”: 2 ch÷ “th¬ thÈn” lµ tr¹ng th¸i th¶nh th¬i, “v« sù” trong lßng kh«ng cßn gîi chót c¬ m­u t­ dôc cña con ng­êi.
- Nhµn lµ:
+ “Thu ¨n m¨ng tróc, ®«ng ¨n gi¸”: mïa nµo thø Êy, nh÷ng s¶n vËt ë ®©y kh«ng ph¶i lµ cao l­¬ng mÜ vÞ mµ d©n d· mang mµu s¾c th«n quª.
 4 mïa xu©n, h¹, thu, ®«ng mïa nµo còng cã c¸i thó cña nã.
Ph¶i ch¨ng, ®©y lµ nh÷ng mãn ¨n thanh ®¹m “¡n tuyÕt, uèng ®«ng b¨ng” (Xu©n DiÖu) cña con ng­êi muèn hoµ m×nh vµo tù nhiªn nh­ nhiÒu lÇn NBK tõng viÕt “M¨ng tróc con t­¬i, bÕp míi s«i” (bµi 10), “BÕp trµ h©m míi s«i m¨ng tróc” (bµi 38).
+ Sinh ho¹t cña ng­êi nhµn dËt còng rÊt tho¶i m¸i, tù nhiªn:
“ Xu©n t¾m hå sen, h¹ t¾m ao”.
=> ChuyÖn ¨n uèng, t¾m t¸p, lµm lông ®· trë thµnh nhµn trong c¸i nh×n cña NBK.
( NhiÒu lÇn th¬ Tr¹ng tr×nh cã nh÷ng cö chØ, hµnh ®éng mang d¸ng dÊp ®êi th­êng mµ vÉn thanh cao nh­ vËy “Cöa tróc vç tay c­êi khóc khÝch- Hiªn mai v¾t c¼ng h¸t nghªu ngao” (bµi 83).
2. Vẻ đẹp nhân cách và trí tuệ của Nguyễn Bỉnh Khiêm (câu 3,4 và 7,8)
 Trong t­¬ng quan víi thó nµo cña dÇu ai kia, nhµn ®· trë thµnh mét thó cã d­ vÞ vµ søc hÊp dÉn riªng ®èi víi nhµ th¬, t¹o nªn ©m ®iÖu chung cho c¶ t¸c phÈm: nhÑ nhµng, l©ng l©ng “Thanh nhµn Êy ¾t lµ tiªn kh¸ch- §­îc thó ta ®µ cã thó ta” (Bµi 31).
- Nhµn lµ “Ta d¹i ta t×m n¬i v¾ng vÎ- Ng­êi kh«n”:
+N¬i v¾ng vÎ, chèn lao xao mang ý nghÜa biÓu t­îng. 
 Chèn lao xao chÝnh lµ n¬i quan tr­êng, chèn giµnh giËt t­ lîi, sang träng, tÊp nËp ngùa xe quyÒn quÝ, kÎ hÇu ng­êi h¹, bon chen, h·m h¹i nhau. Nh÷ng ©m thanh xe xe ngùa ngùa Êy mét ng­êi tù nhËn lµ “d¹i” nh­ NBK thÊy “ng¹i b­íc chen” (“ThÊy dÆm thanh v©n ng¹i b­íc chen” (bµi 8); “NÐp m×nh qua b­íc chèn lao xao” (bµi 83).
 N¬i v¾ng vÎ: lµ n¬i tÜnh t¹i cña thiªn nhiªn, n¬i t©m hån t×m thÊy sù th¶nh th¬i, n¬i “Cöa v¾ng ngùa xe kh«ng quýt rÝu” (bµi 38).
 => VËy c¸i “d¹i” vµ c¸i “kh«n” ë ®©y lµ c¸ch nãi ng­îc, th©m trÇm, ý nhÞ, võa tÞ tin, tù cho m×nh lµ “d¹i”, ng­êi lµ “kh«n” võa hãm hØnh pha chót mØa mai.
 Sù kh«n, d¹i Êy trë l¹i trong bµi sè 94:
 Kh«n mµ hiÓm ®éc lµ kh«n d¹i
 D¹i vèn hiÒn lµnh Êy d¹i kh«n.
- Nhµn: R­îu ®Õn céi c©y ta sÏ uèng
 Nh×n xem phó quý tùa chiªm bao.
 Kh«ng chØ nh­ xa l¸nh danh lîi mµ d­êng nh­ cßn c­êi cît víi chèn lao xao lo giµnh giËt nã, rèt cuéc lµ chØ nh­ giÊc m¬ d­íi gèc c©y hoÌ.
 Hai ch÷ “Nh×n xem” biÓu hiÖn mét t­ thÕ ®øng cao h¬n, d­êng nh­ ®· tiªn liÖu ngay tõ khi chän lèi sèng cña mét ng­êi tù cho m×nh lµ “d¹i”.
 NhÞp 2/5 cña c©u th¬ cuèi cïng gîi c¶m nhËn phó quÝ chØ lµ mét giÊc m¬ dµi mµ th«i. §óng lµ “Danh lîi l©ng l©ng giã thæi hoa”
- V×:
+ §­îc hoµ hîp víi tù nhiªn, n­¬ng theo tù nhiªn ®Ó di d­ìng tinh thÇn.
+ V× gi÷ ®­îc cèt c¸ch thanh cao, tù th©n, tù t¹i, kh«ng bÞ xui khiÕn vµo vßng lîi danh, con ng­êi g÷ ®­îc tÝnh thiÖn.
3- §¸nh gi¸ vÒ thó nhµn:
- Nhµn ë ®©y kh«ng ®¬n thuÇn lµ gi¶i ph¸p t×nh thÕ, do hoµn c¶nh ngÉu nhiªn mµ con ng­êi cã. Víi NBK, «ng chñ ®éng chän lèi sèng nhµn. Sù chñ ®éng Êy trong cuéc ®êi biÓu hiÖn ë viÖc xin quan khi d©ng xí chÐm léng thÇn kh«ng cã kÕt qu¶.
 Trong bµi th¬ nµy, dÊu Ên cña sù chñ ®éng hiÖn ra ë viÖc døt kho¸t chän cho m×nh mét niÒm vui riªng, mét c¸ch sèng riªng so víi nh÷ng “gi¸ trÞ” kh¸c mµ sè ®«ng ®ang theo ®uæi.
 Ngay tõ nh÷ng c©u th¬ ®Çu, NBK ®· x¸c ®Þnh “Th¬ thÈn dÇu ai vui thó nµo”=> thó “th¬ thÈn” víi thó “nhµn” lµ mét c¸ch lùa chän v­ît lªn v« vµn nh÷ng “thó nµo” cña bÊt cø ai.
 => Sù chän lùa còng røt kho¸t, quyÕt liÖt trong c¸ch sèng.
 Ta d¹i ta t×m n¬i
 Ng­êi kh«n.. => c¸ch lùa chän ®Çy tù tin.
Chñ ®éng trong thÕ : R­îu ®Õn céi c©y 
 Nh×n xem phó quý.=> Cã ng­êi ®ang ®øng trªn phó quÝ, v­ît ra ngoµi “lùc hÊp dÉn” cña phó quý ®Ó nh×n xem vµ c­êi cît vÒ nã.
Nh­ vËy: Nhµn kh«ng chØ lµ t©m thÕ sèng, niÒm vui sèng mµ cßn lµ mét quan niÖm sèng, mét triÕt lÝ sèng.
C- Tæng kÕt:
1- Néi dung:
- Nhµn lµ hoµ hîp víi tù nhiªn, gi÷ cèt c¸ch thanh cao, v­ît lªn danh lîi.
2- NghÖ thuËt:
- Bµi th¬ N«m cã ng«n ng÷ tù nhiªn, gi¶n dÞ nh­ng th©m trÇm, s©u s¾c.
III. So sánh điểm tương đồng và khác biệt qua hai bài thơ “Nhàn” và “Cảnh ngày hè”
1. Điểm chung
- Hai bài thơ thuộc thể loại thơ Nôm Đường luật ở giai đoạn TK XV- XVII.
- Đều miêu tả bức tranh thiên nhiên cuộc sống 
- Đều thể hiện vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách của nhân vật trữ tình
+ Nhân vật trữ tình hoà hợp với thiên nhiên, cảnh vật.
+ Tha thiết yêu cuộc sống thanh bần, đạm bạc ở nơi thôn dã.
+ Hai nhà thơ đều từ bỏ chốn quan trường để về ở ẩn.
2. Điểm riêng:
- Ở bài thơ Nhàn: 
+ Thể hiện quan niệm sống của NBK: coi thường danh lợi, coi khinh danh lợi, khẳng định cách sống của riêng mình.
+ Bài thơ như một triết lí sống.
- Ở bài Cảnh ngày hè:
+Thể hiện tâm hồn Nguyễn Trãi chan chứa yêu thiên nhiên, yêu đời yêu cuộc sống, yêu nhân dân, yêu đất nước.
+ Bài thơ với cách tân nghệ thuật: Thơ Đường luật xen lục ngôn. 
V. Củng cố, ra bài tập và rút kinh nghiệm chuyên đề
1. Củng cố: 
- Những nội dung cơ bản về tác giả của hai bài thơ? Xuất xứ, thể loại bố cục của hai bài thơ.
- Vẻ đẹp tâm hồn và nhân cách của nhân vật trữ tình được thể hiện qua hai bài thơ (PT để thấy qua kết cấu bài thơ).
- Những đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ “Nhàn” và “Cảnh ngày hè”
2. Bài tập về nhà
Câu 1: Đọc thuộc lòng 2 bài thơ “Nhàn” và “Cảnh ngày hè” và cho biết xuất xứ bài thơ?
Câu 2: Cảm nhận của anh/chị về cuộc sống, nhân cách của Nguyễn Bỉnh Khiêm qua bài thơ “Nhàn”.
Câu 3: Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp thiên nhiên và tâm hồn Nguyễn Trãi qua bài thơ “Cảnh ngày hè”.
(Câu 2,3 lập dàn ý)
Câu 4: So sánh điểm giống nhau và điểm khác nhau qua hai bài thơ “Nhàn” và “Cảnh ngày hè”
3. Rút kinh nghiệm 
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
KÍ DUYỆT CỦA BAN GIÁM HIỆU
..................................................................
.................................................................
.................................................................
.................................................................
................................................................