Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 64 Đọc văn: Tựa trích diễm thi tập - Hoàng Đức Lương

Ngày soạn: 17/01/2010
Ngày dạy: 20/01/2010
Tiết: 64.Đọc văn:
tựa trích diễm thi tập
 Hoàng Đức Lương.
A. Mục tiêu bài học:
 Giúp hs:- Hiểu được niềm tự hào sâu sắc và ý thức trách nhiệm của Hoàng Đức Lương trong việc bảo tồn di sản văn học của tiền nhân.
 - Nắm được nghệ thuật lập luận của tác giả.
 - Giáo dục thái độ trân trọng và yêu quý di sản văn hóa của dân tộc.
B. Sự chuẩn bị của thầy và trò:
- Sgk, sgv, một số tài liệu tham khảo. 
- Hs soạn bài theo các câu hỏi trong sgk.
- Gv soạn thiết kế dạy- học.
C. Cách thức tiến hành:
 Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình dạy- học:
1. ổn định tổ chức lớp.
2. Kiểm tra bài cũ.
3. Bài mới:
* Giới thiệu bài mới: Sưu tầm, bảo tồn di sản văn hóa tinh thần của tổ tiên ông cha là một công việc rất quan trọng và cần thiết nhưng cũng hết sức khó khăn, đặc biệt là ở những thế kỉ trước đây (điều kiện sưu tầm rất hạn chế) hoặc sau khi chiến tranh các di sản văn hóa tinh thần thường bị tàn phá nặng nề. Tiến sĩ Hoàng Đức Lương là một trong những trí thức thời Lê ở thế kỉ XV đã ko tiếc công sức, thời gian để làm công việc đó. Sau khi hoàn thành Trích diễm thi tập (Tuyển tập những bài thơ hay), ông lại tự viết một bài tựa đặt ở đầu sách nói rõ quan điểm, mục đích sưu tầm, tâm sự của mình,...và giới thiệu sách với người đọc.
Hoạt động của gv và hs
Yêu cầu cần đạt
Hs đọc tiểu dẫn- sgk.
? Nêu vài nét về tác giả Hoàng Đức Lương?
Hs trả lời.
? Em hiểu thế nào là bài tựa? Nó tương đương với các khái niệm nào được dùng hiện nay: lời đầu sách, lời nói đầu, lời bạt, lời cuối sách? Mục đích của nó? Thể văn thường dùng?
Hs trả lời.
Hs đọc văn bản.
? Theo em, Vb vừa đọc nêu lên các ý chính nào? Từ đó, em hãy xác định bố cục của nó?
Hs trả lời.
? Theo Hoàng Đức Lương, có những nguyên nhân nào khiến sáng tác thơ văn của người xưa ko được lưu truyền đầy đủ cho đời sau?
Hs trả lời.
? Tìm các biện pháp nghệ thuật lập luận của tác giả?
Hs trả lời.
? Tại sao tác giả lại nêu các nguyên nhân làm thơ văn thất truyền trước khi trình bày các công việc sưu tầm của mình?
Hs trả lời.
? Trước thực trạng thơ văn của ông cha bị thất truyền, hủy hoại, Hoàng Đức Lương có xúc cảm, tâm sự gì?
Hs trả lời.
? Công việc sưu tầm, biên soạn của tác giả diễn ra ntn?
Hs trả lời.
? Cách giới thiệu việc làm sưu tầm, chia bố cục và nội dung cuốn sách của tác giả ntn?
Hs trả lời.
? Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài tựa trên?
Hs trả lời.
I. Tiểu dẫn:
1. Tác giả Hoàng Đức Lương:
- Quê quán: ở huyện Văn Giang (Hưng Yên), trú quán ở Gia Lâm (Hà Nội).
- Đỗ tiến sĩ năm 1478.
2. Bài Tựa Trích diễm thi tập:
- Bài tựa:
+ Là bài viết thường đặt ở đầu sách.
+ Do tác giả (người khác) viết nhằm mục đích nói rõ hơn với độc giả về hoàn cảnh, mục đích sáng tác, kết cấu hoặc nội dung hoặc tâm sự của tác giả hay những nhận xét, đánh giá, phê bình hoặc cảm nhận của người đọc (nếu là người khác viết).
+ Được viết bằng thể văn nghị luận, thuyết minh, biểu cảm hoặc thể hỗn hợp.
- Trích diễm thi tập: tuyển tập các bài thơ hay.
II. Đọc – hiểu:
1. Đọc và tìm bố cục:
 Bố cục: 2 phần.
- P1: Từ đầu đến “rách nát tan tành”- Những nguyên nhân làm cho thơ văn ko lưu truyền hết ở đời.
- P2: Còn lại- Tâm sự và công việc sưu tầm thơ văn của tác giả.
2. Tìm hiểu văn bản:
a. Những nguyên nhân làm cho thơ văn ko lưu truyền hết ở đời:
* Nguyên nhân chủ quan:
- Chỉ có thi nhân " nhà thơ.
 " người có trình độ học vấn mới thấy được cái hay, cái đẹp của thơ ca. 
+ Hình ảnh liên tưởng so sánh:
 Thơ văn- khoái chá " cái hấp dẫn.
 - gấm vóc " cái đẹp.
 + Nhưng vẻ hấp dẫn, vẻ đẹp của thơ văn lại còn như là “sắc đẹp ngoài cả sắc đẹp, vị ngon ngoài cả vị ngon, ko thể đem mắt thường mà xem, miệng tầm thường mà nếm được” " vẻ đẹp, vẻ hấp dẫn đặc biệt, trừu tượng, khó nắm bắt.
" Cần phải là người có trình độ, học vấn mới nắm bắt được nhưng số người đó trong xã hội ta không nhiều" ko phải ai trong xã hội cũng yêu quý, cũng quan tâm sưu tầm, lưu giữ.
- Người có học, có hiểu biết (bậc danh nho, người làm quan, các sĩ tử) hoặc vì bận việc hoặc ko quan tâm đến viêc sưu tầm văn thơ.
- Người yêu thích thơ văn lại ko đủ trình độ, năng lực và tính kiên trì.
- Nhà nước (triều đình, nhà vua) ko khuyến khích việc in ấn (khắc ván) thơ văn mà chỉ in kinh Phật.
* Nguyên nhân khách quan:
- Sức phá huỷ của thời gian đối với sách vở.
- Chiến tranh, hỏa hoạn.
" Nghệ thuật lập luận:
+ Phương pháp quy nạp.
+ Dùng hình ảnh so sánh (đoạn 1;5).
- Câu hỏi tu từ: “Huống chi...tan tành?”
* Tác giả nêu nguyên nhân khiến thơ văn thất truyền trước nhằm:
+ Nhấn mạnh vào mục đích của việc sưu tầm, biên soạn cuốn sách của mình là xuất phát từ yêu cầu cấp thiết của thực tế chứ ko phải chỉ do sở thích cá nhân.
+ Đó là một công việc khó khăn nhưng đáng quý, cần thiết, nằm trong trào lưu chung của thời đại phục hưng dân tộc thế kỉ XV.
b. Tâm sự và công việc sưu tầm văn thơ của tác giả: 
- Tâm sự của tác giả trước thực trạng thơ văn của ông cha bị thất truyền, hủy hoại:
+ Xót xa, thương tiếc trước di sản quý báu bị tản mát, hủy hoại, đắm chìm trong quên lãng khi đặt nền văn hóa dân tộc mình sánh với văn hóa Trung Quốc.
+ Khó khăn trong việc khảo cứu thơ văn Lí- Trần làm tác phải thường thở than, có ý trách lỗi các trí thức đương thời.
- Công việc sưu tầm, biên soạn của tác giả:
+ Sưu tầm:- Công phu tìm tòi, thu lượm: “tìm quanh hỏi khắp”.
 - Thu lượm thêm thơ của các vị hiện đang làm quan trong triều, chọn lấy bài hay.
+ Biên soạn:- Chia xếp theo từng loại.
 - Đặt tên sách.
 - Phần cuối sách có phụ thêm thơ văn của mình.
" Cách giới thiệu việc làm sưu tầm, chia bố cục, nội dung cuốn sách của tác giả: ngắn gọn, đủ ý, giọng kể giản dị, khiêm nhường.
III. Tổng kết bài học:
1. Nội dung:
 Bài tựa thể hiện niềm tự hào, sự trân trọng và ý thức bảo tồn di sản văn hóa dân tộc.
2. Nghệ thuật:
- Nghệ thuật lập luận:
+ Phương pháp quy nạp.
+ Dùng hình ảnh.
+ Câu hỏi tu từ.
" Tính chất chặt chẽ, tác động mạnh vào trí tuệ và tình cảm của người đọc.
- Lời lẽ thiết tha.
4. Củng cố – Nhận xét:
	- Hệ thống nội dung: Theo yêu câu bài học.
	- Nhận xét chung.
5. Dặn dò:
	Học theo nội dung bài. Soạn bài “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia”