Giáo án Ngữ văn 10 Tiết 37: Tỏ Lòng (Phạm Ngũ Lão)

 A . Mục tiêu bài học
1. Nhận thức về nội dung bài học: 
 - Giúp HS cảm nhận được vẻ đẹp của con người thời Trần qua hình tượng trang nam nhi với lý tưởng và nhân cách cao cả; cảm nhận được vẻ đẹp của thời đại qua hình tượng “ba quân” với sức mạnh và khí thế hào hùng. Vẻ đẹp con người và vẻ đẹp thời đại hoà quyện vào nhau.
-Thấy được sức biểu đạt mạnh mẽ của hình tượng thơ à đạt đến độ súc tích cao
2. KÜ n¨ng:	
 - Giĩp häc sinh biÕt c¸ch ph©n tÝch, khai th¸c bµi th¬ ch÷ H¸n trong v¨n häc trung ®¹i
3.Gi¸o dơc:
 - Gi¸o dơc cho häc sinh lßng tù hµo d©n téc, ý thøc x©y dùng vµ b¶o vƯ.
-Bồi dưỡng nhân cách sống có lý tưởng, có ý chí quyết tâm thực hiện lý tưởng.
 B .Phương tiện thực hiện
- Gi¸o viªn: ®äc tµi liƯu, so¹n gi¸o ¸n, sgk.
- Häc sinh: ®äc sgk, tr¶ lêi c©u hái phÇn h­íng dÉn häc bµi.
C. Cách thức tiến hành
- GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, so sánh, gợi tìm ; trong khi giảng kết hợp phát vấn, đặt câu hỏi để học sinh trao đổi thảo luận, phát hiện trọng tâm bài thơ.
 D. Tiến trình dạy học
1/ Oån định lớp : sĩ số
2/ KT bài cũ: Em h·y ®äc thuéc lßng bµi th¬ ”Tơng gi¸ hoµn kinh s­ ” - TrÇn Quang Kh¶i vµ cho biÕt Hµo khÝ §«ng A trong bµi th¬ thĨ hiƯn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo?
“Chương Dương cướp giáo giặc,
Ham Tử bắt quân thù
Thái bình lên gắng sức,
Non nước ấy ngàn thu”.
+ NiỊm tù hµo tr­íc nh÷ng chiÕn c«ng
+ ý thøc x©y dùng vµ b¶o vƯ ®Êt n­íc
3/ Giới thiệu bài mới :
-Kể lại giai thoại về PNL giặc Nguyên Mông sang xâm lược nước ta. Thế của chúng rất mạnh. Vua Trần phái quan lại trong triều đi tìm người tài giỏi đánh giặc cứu nước, Trên đường đi tới làng Phù Uûng, huyện Đường Hào, tỉnh Hưng Yên, quan quân nhà vua gặp một người thanh niên ngồi đan sọt giữa đường. Quân lính quát, người ấy không nói gì, không chạy chỗ. Quân lính đâm 1 nhát giáo vào đùi, người ấy không hề kêu, không hề nhúc nhích. Biết là người có chí khí. Hỏi tại sao không tránh và bị đâm sao không có phản ứng gì. Người ấy thưa vì đang mải nghĩ cách đánh giặc Nguyên. Người ấy chính là Phạm Ngũ Lão, tác giả bài thơ Tỏ Lòng.
Ph­¬ng ph¸p
Néi dung kiÕn thøc
Hái: sau khi ®äc phÇn tiĨu dÉn em h·y nªu nh÷ng nÐt chÝnh vỊ t¸c gi¶ PNL?
Minh ho¹ tranh chµng trai ®an sät lµng Phï đng vµ t­ỵng thê PNL
VÝ dơ: “Ng«n hoµi” (Kh«ng Lé thiỊn s­), “C¶m hoµi” (§Ỉng Dung)
Minh ho¹ t­ỵng S¸t Th¸t + ch÷ TrÇn + nh÷ng c©u nãi bÊt hđ cđa TrÇn Thđ §é, TrÇn Quèc TuÊn, TrÇn B×nh Träng.
- §­a bµi th¬ ch÷ h¸n + giäng ®äc.
Hái: sau khi nghe ®äc, em cã c¶m nhËn chung g× vỊ néi dung vµ nghƯ thuËt cđa bµi th¬?
Theo em, bè cơc bµi th¬ cã thĨ chia lµm mÊy phÇn?
 §èi t­ỵng miªu t¶ cđa hai c©u ®Çu lµ ai? ®­ỵc thĨ hiƯn qua giäng ®iƯu vµ nhÞp th¬ nh­ thÕ nµo?
Hái: H×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sü- nh©n vËt tr÷ t×nh ®­ỵc miªu t¶ nh­ thÕ nµo trong c©u th¬ ®Çu?
So s¸nh hai c©u th¬ cđa §oµn ThÞ §iĨm “ Mĩa g­¬m r­ỵu tiƠn ch­a tµn
ChØ ngang ngän gi¸o vµo ngµn hang ®eo”
Hái: Em cã nhËn xÐt g× vỊ mèi t­¬ng quan gi÷a h×nh t­ỵng “ Hoµnh sãc” vµ “Giang s¬n”?
Hái: Theo em h×nh t­ỵng “Hoµnh sãc” vµ “giang s¬n” cã mèi t­¬ng quan nh­ thÕ nµo víi “ C¸p kû thu”?
Hái: Qu©n ®éi nhµ TrÇn ®­ỵc miªu t¶ nh­ thÕ nµo trong c©u 2.
So s¸nh: “Sü tèt kÐn tay tú hỉ
BỊ t«i chän kỴ vuèt nanh” (NguyƠn Tr·i)
Hái: Em cã nhËn xÐt g× vỊ mèi quan hƯ cđa hai h×nh ¶nh trong hai c©u th¬ ®Çu?
So s¸nh: “Tõ d¸ng ®øng cđa anh trªn ®­êng b¨ng T©n S¬n NhÊt
Tỉ quèc bay lªn b¸t ng¸t mïa xu©n”
 (Lª Anh Xu©n)
So s¸nh: NhËn thøc cđa TrÇn Nh©n T«ng vỊ thÕ ®øng v÷ng vµng cđa Tỉ quèc: 
“X· t¾c l­ìng håi lao th¹ch m·
S¬n hµ thiªn cỉ ®iƯn kim ©u”
Hái: Theo em hai c©u cuèi nãi vỊ c¸i g×? giäng ®iƯu, c¶m xĩc cđa hai c©u nµy nh­ thÕ nµo so víi hai c©u ®Çu?
Hái: Em thÊy hai c©u th¬ nãi lªn quan niƯm g× cđa Ph¹m ngị L·o vỊ c«ng danh? So s¸nh v¬i quan niƯm cđa cđa c¸c nhµ th¬ kh¸c vỊ c«ng danh mµ em ®· häc ë líp d­íi.
*) Cơng danh được coi là mĩn nợ với cuộc đời mà những trang nam phi thời PK phải trả. Trả xong nợ cơng danh cĩ nghĩa là hồn thành nghĩa vụ với đời với dân, với nước, để lại tiếng thơm được mọi người ngợi ca.
*) Cơng danh trái: Mĩn nợ cơng danh
*) Cơng danh nam tử: sự nghiệp cơng danh của kẻ làm trai.
Gv më réng quan niƯm vỊ chÝ lµm trai cđa mét sè nhµ Nho phong kiÕn: Trong quan niƯm cđa Nho gi¸o chÝnh thèng, c«ng danh ®­ỵc coi lµ th­íc ®o cđa kỴ lµm trai. Cã c«ng danh th× míi cã quyỊn tù hµo víi ®êi, víi d©n, víi n­íc. §ã lµ niỊm tù hµo cđa NguyƠn C«ng Trø:
 §· mang tiÕng ë trong trêi ®Êt
 Ph¶i cã danh g× víi nĩi s«ng
§ã lµ chÝ lµm trai cđa Phan Béi Ch©u:
Lµm trai ph¶i l¹ ë trªn ®êi
H¸ ®Ĩ cµn kh«n tù chuyĨn dêi
ChÝ lµm trai ë thêi bÊy giê cã t¸c dơng cỉ vị con ng­êi tõ bá lèi sèng tÇm th­êng, Ých kØ, s¾n sµng hi sinh chiÕn ®Êu cho sù nghiƯp lín lao, sù nghiƯp cøu n­íc, cøu d©n ®Ĩ cïng trêi ®Êt mu«n ®êi bÊt hđ. §Ỉt trong hoµn c¶nh x· héi lĩc ®ã, chÝ lµm trai cã mét néi dung tÝch cùc vµ cã t¸c dơng to lín.
Em cã nhËn xÐt g× vỊ c¸ch sư dơng ®¹i tõ nh©n x­ng trong bµi th¬? C¸ch sư dơng Êy cã søc kh¸i qu¸t nh­ thÕ nµo?
Gv kh¸i qu¸t: ThuËt hoµi lµ lêi tá lßng riªng cđa Ph¹m Ngị L·o, song trong bµi th¬ kh«ng cã mét ®¹i tõ nh©n x­ng nµo: nh÷ng tõ chđ thĨ chØ lµ danh tõ chung: nam nhi, tam qu©n t× hỉ. V× vËy, bµi th¬ bµy tá ®­ỵc hoµi b·o riªng cđa t¸c gi¶, ®ång thêi cịng nh­ mét triÕt lÝ kh¼ng ®Þnh xu h­íng chung,mang tÝnh tÊt yÕu cđa thêi ®¹i. 
Hái: Em cã nhËn xÐt g× vỊ nh©n c¸ch Ph¹m ngị l·o qua nçi thĐn? 
Xem l¹i ¶nh thê Ph¹m gị L·o
Hái: §¹t ®­ỵc c«ng danh lÉy lõng nh­ vËy mµ vÉn cßn thĐn. VËy qua ®ã em thÊy nhµ th¬ cßn cã t©m sù g×?
So s¸nh víi nçi thĐn cđa NguyƠn KhuyÕn vµ Phan Béi Ch©u
Hái: Qua bµi th¬, em thÊy hµo khÝ §«ng A cßn thĨ hiƯn ë nh÷ng khÝa c¹nh nµo?
A- Vµi nÐt vỊ t¸c gi¶:
- Ph¹m Ngị L·o (1255-1320) 
Quª qu¸n: Lµng Phï đng, huyƯn ¢n Thi, tØnh H­ng Yªn
- Xuất thân thuộc tầng lớp bình dân, được Hưng Đạo Vương tin dùng và gả con gái nuôi
- ¤ng cã nhiỊu c«ng lao trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn, lµm ®Õn chøc §iƯn Suý vµ phong t­íc quan néi hÇu. Lµ mét vâ t­íng nh­ng «ng thÝch ®äc s¸ch, ng©m th¬, ®­ỵc ca ngỵi lµ v¨n vâ toµn tµi. 
- Lµ ng­êi v¨n vâ toµn tµi, th¬ v¨n ®Ĩ l¹i Ýt nh­ng nỉi tiÕng, thĨ hiƯn Hµo khÝ §«ng A (ThuËt hoµi, V·n th­ỵng t­íng quèc c«ng H­ng §¹o ®¹i v­¬ng)
B- Bµi th¬ ThuËt hoµi (Tá lßng)
Lµ lo¹i th¬ tr÷ t×nh “ng«n chÝ” phỉ biÕn trong th¬ ca thêi trung ®¹i. Néi dung: nãi ra, bµy tá ra nh÷ng ý nghÜ, t×nh c¶m trong chÝnh lßng m×nh.
I- Hoµn c¶nh s¸ng t¸c:
Bµi th¬ ra ®êi trong kh«ng khÝ quyÕt chiÕn quyÕt th¾ng cđa qu©n d©n ®êi TrÇn khi lùc l­ỵng cđa n­íc §¹i ViƯt ®· lín m¹nh nh­ng trong chiÕn ®©ĩ chèng giỈc Nguyªn- M«ng ch­a ®i ®Õn th¾ng lỵi cuèi cïng.
Nhan ®Ị: Tá lßng
- Quen thuéc trong v¨n häc trung ®¹i: Ng«n hoµi( D­¬ng Kh«ng Lé); C¶m hoµi( §Ỉng Dung)
- Lµ lo¹i th¬ “nãi chÝ tá lßng”, qua th¬ mµ bµy tá vµ nãi lªn nçi lßng cïng chÝ h­íng cđa ng­êi viÕt.
§äc- ®èi chiÕu b¶n dÞch th¬ víi nguyªn t¸c:
- C©u 1: Nguyªn t¸c lµ hoµnh sãc (c¾p ngang ngän gi¸o) dÞch lµ cÇm ngang ngän gi¸o kh«ng m¹nh. B¶n dÞch th¬ lµ mĩa gi¸o lµm mÊt t­ thÕ m¹nh mÏ cđa sù chđ ®éng. 
C©u 2:
-“Tam qu©n t× hỉ khÝ th«n ng­u”. “KhÝ th«n ng­u” dÞch lµ “nuèt tr«i tr©u”. C©u th¬ dÞch tuy ®¶m b¶o hïng khÝ cđa qu©n ®éi nhµ TrÇn nh­ng lµm mÊt ®i h×nh ¶nh so s¸nh: ba qu©n søc m¹nh nh­ hỉ b¸o. 
- Cßn cã mét c¸ch dÞch kh¸c lµ “Ba qu©n hïng khÝ ¸t sao Ng­u”. C¸ch dÞch nµy muèn diƠn t¶ ba qu©n søc m¹nh nh­ hỉ b¸o lµm ¸t c¶ sao Ng­u.
=> Dï hiĨu nh­ thÕ nµo th× ®iỊu mµ t¸c gi¶ muèn nªu bËt chÝnh lµ søc m¹nh, sù hµo hïng cđa qu©n ®éi nhµ TrÇn.
Bố cục:
+Câu 1: Khai: Hình tượng con người thời Trần
+ Câu 2: Thừa: Hình tượng quân đội nhà Trần
+ Câu 3: Chuyển: Tâm tình của tác giả - mĩn nợ cơng danh
+ Câu 4: Hợp: Nỗi hổ thẹn của tác giả.
- chia theo 2 nửa: tiền giải và hậu giải:
+ Hai câu đầu: Vẻ đẹp hào hùng của con người thời Trần
+ Hai câu sau: Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, lí tưởng của tác giả.
- Chủ đề: chí làm trai với lí tưởng trung quân ái quốc.
- Hồn cảnh ra đời:
+ Hồn cảnh rộng: Ra đời trong khơng khi quyết chiến, quyết thắng đời Trần, khi giặc Nguyên-Mơng xâm lược.
+ Hồn cảnh hẹp: Phỏng đốn tác phẩm được viết vào cuối năm 1284 khi chuẩn bị cuộc kháng chiến chống Nguyên-Mơng lần 2.
III- Ph©n tÝch:
1. Hai c©u ®Çu: H×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sÜ (Ph¹m Ngị L·o) vµ qu©n ®éi nhµ TrÇn
Víi nhÞp th¬ 4/3 ch¾c khoỴ, giäng ®iƯu s¶ng kho¸i, hµo hïng, hai c©u ®Çu kh¾c ho¹ h×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sÜ (chÝnh lµ nh©n vËt tr÷ t×nh PNL) vµ qu©n ®éi nhµ TrÇn.
a. C©u1: H×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sÜ
- Hoµnh sãc - c¾p ngang ngän gi¸o - t­ thÕ hiªn ngang, hïng dịng, ®Ünh ®¹c, kiªn c­êng, s½n sµng chiÕn ®Êu b¶o vƯ Tỉ quèc. Nã cßn cã vỴ hïng dịng th¸ch thøc víi qu©n thï.
(dÞch: mĩa gi¸o cã vỴ ph« diƠn ®éng t¸c lµm mÊt ®i sù ch¾c ch¾n cđa h×nh ¶nh)
Bản dịch giảm ý nghĩa câu thơ, không làm toát lên được hình ảnh người tráng sĩ cầm ngang ngọn giáo với tư thế chủ động, xông xáo, tung hoành, đánh đông dẹp bắc, sẵn sàng tiến công quân thù để bảo vệ tổ quốc.
- Múa giáo => Thế động => gợi trình độ thuần thục của nghề cung kiếm trong thao tác thực hành, cĩ chút phơ trương, biểu diễn.
- Dịch giả chưa thật đạt => Muốn giữ đúng luật thơ ( nhị tứ lục phân minh: chữ 2, 4, 6 đối thanh, bài thơ cĩ luật trắc => thanh 2, 4, 6: T_B_T) => Thơ Đường Luật rất hàm súc, uyên bác, khĩ dịch thấu đáo.
- Giang s¬n - non s«ng - kh«ng gian réng lín k× vÜ, bao la =) ngän gi¸o ®­ỵc ®o b»ng chiỊu ngang cđa non s«ng =) ng­êi cÇm gi¸o ph¶i ®­ỵc ®o b»ng kÝch th­íc cđa ®Êt trêi=) kh«ng gian lµm nỉi bËt h×nh d¸ng oai phong lÉm liƯt, s¸nh ngang víi vị trơ cđa tr¸ng sÜ =) t­ thÕ hiªn ngang, tÇm vãc hoµnh tr¸ng Êy cã c¬ së tõ tinh thÇn lµm chđ ®Êt n­íc rÊt s©u s¾c, ý chÝ b¶o vƯ ®Êt n­íc rÊt kiªn c­êng.
- “C¸p kû thu”- mÊy thu =) thêi gian k× vÜ kh«ng ph¶i trong kho¶nh kh¾c mµ ®· tr¶i qua bao cuéc thư th¸ch =) t­ thÕ v÷ng vµng, bỊn bØ kh«ng thĨ lay chuyĨn ®­ỵc.
Nh­ vËy, víi nhÞp 4/3 ch¾c khoỴ , giäng ®iƯu hµo hïng + thanh tr¾c + h×nh ¶nh con ng­êi k× vÜ, kh«ng gian k× vÜ, thêi gian k× vÜ =) c©u th¬ kh¾c häa thÕ ®øng søc m¹nh cđa ng­êi tr¸ng sÜ.
b. C©u2: H×nh ¶nh qu©n ®éi nhµ TrÇn:
Tõ thÕ ®øng, søc m¹nh cđa ng­êi tr¸ng sü, t¸c gi¶ ®· kh¸i qu¸t nªn søc m¹nh thÕ ®øng cđa c¶ d©n téc, c¶ qu©n ®éi.
- Tam qu©n - ba qu©n => qu©n ®éi nhµ TrÇn ( tiỊn qu©n, trung qu©n, hËu qu©n) => h×nh ¶nh cđa c¶ thÕ hƯ Ph¹m Ngị L·o, cđa c¶ d©n téc ®ang sèng trong hµo khÝ §«ng A. 
đứng lên
+ Tam quân: - Nghĩa hẹp: toàn bộ quân đội nhà Trần.
 - Nghĩa rộng: cả dân tộc cùng đứng lên.
=> Biện pháp NT so sánh phĩng đại:
Sức mạnh của quân đội nhà Trần – Sức mạnh của hổ báo (cĩ thể nuốt trơi trâu)
=> Sức mạnh vật chất và tinh thần quyết chiến, quyết thắng khí thế hào hùng của đội quân nhà Trần – hào khí Đơng A
=> Cách nhìn của tác giả: vừa mang nhân quan hiện thực khách quan vừa là cảm nhận chủ quan kết hợp yếu tố hiện thực và lãng mạn.
- Tú hỉ- Hỉ b¸o=> Èn dơ vËt ho¸ => dịng m·nh, khÝ ph¸ch oai phong, lÉm liƯt
- KhÝ th«n ng­: Hµo khÝ s¸ng rùc cđa ba qu©n ¸t c¶ ¸nh sao Ng­u trªn trêi=> c­êng ®iƯu (c¸ch hiĨu kh¸c: søc m¹nh cđa ba qu©n cã thĨ nuèt tr«i tr©u).
VÉn víi nhÞp 4/3- giäng ®iƯu hïng dịng, h×nh ¶nh so s¸nh c­êng ®iƯu + thanh tr¾c=> søc m¹nh cđa qu©n ®éi nhµ TrÇn.
=> C©u 1 nãi vỊ c¸ nh©n ng­êi trai ®êi TrÇn, c©u 2 nãi vỊ d©n téc, vỊ céng ®ång. C¸ nh©n cã vỴ ®Đp hiªn ngang cđa ®Êt trêi, s«ng nĩi, v­ỵt qua bao cuéc thư th¸ch cđa thêi gian. H×nh ¶nh ng­êi tr¸ng sü oai hïng t¹o nªn khÝ thÕ ngÊt trêi cđa ba qu©n. KhÝ thÕ dịng m·nh cđa ba qu©n lµm cho h×nh ¶nh tr¸ng sü thªm cao lín, lång léng gi÷a ®Êt trêi. Mçi c¸ nh©n ®Ịu t×m thÊy bãng d¸ng m×nh trong hµo khÝ chung cđa d©n téc=> mét thêi ®¹i cao ®Đp cđa nh÷ng con ng­êi cao ®Đp.
* TiĨu kÕt: ChØ b»ng hai c©u th¬ Ph¹m Ngị L·o ®· kh¾c ho¹ thµnh c«ng t­ thÕ cđa nh©n vËt tr÷ t×nh- ng­êi trai ®êi TrÇn vµ t­ thÕ søc m¹nh cđa d©n téc ta trong mét thêi ®iĨm lÞch sư víi mét tÇm vãc vµ quyÕt t©m lín. Nh©n vËt tr÷ t×nh ë ®©y mang tÇm vãc sư thi, vỴ ®Đp sư thi.
2- Hai c©u cuèi: t©m sù cđa nhµ th¬.
Tõ giäng s¶ng kho¸i ®Çy hµo khÝ m¹ch th¬ ®ét ngét chuyĨn sang mét h­íng kh¸c: T­ëng nh­ theo m¹ch ý ph¸t triĨn tõ hai c©u trªn th× hai c©u cuèi lµ niỊm tù hµo, hµi lßng cđa con ng­êi ®· lµm trßn tr¸ch nhiƯm víi Tỉ quèc, non s«ng. Song ë ®©y, hai c©u cuèi bçng ®­ỵm vỴ ngËm ngïi.
“C«ng danh nam tư cßn v­¬ng nỵ
Luèng thĐn tai nghe chuyƯn Vị hÇu”.
- C«ng danh: lµ lËp c«ng- ghi danh. 
+ LËp c«ng: lµm nªn sù nghiƯp lín trong c«ng cuéc x©y dùng vµ b¶o vƯ tỉ quèc. (để lại sự nghiệp)
+ Cã c«ng th× míi ®­ỵc ghi danh, l­u danh tªn tuỉi. (để lại tiếng thơm)
=> Quan niƯm nh©n sinh cao ®Đp, tÝch cùc cđa nh÷ng con ng­êi ch©n chÝnh, ®Ỉc biƯt lµ nh÷ng ng­êi lµm trai: ®ã lµ niỊm khao kh¸t lµm nªn sù nghiƯp, l­u l¹i tªn tuỉi m×nh cho hËu thÕ=> niỊm khao kh¸t chÝnh ®¸ng. 
=> Sự nghiệp cơng danh của cá nhân thống nhất với sự nghiệp chung của đất nước – sự nghiệp chống giặc ngoại xâm cứ dân, cứu nước, lợi ích cá nhân thống nhất với lợi ích cộng đồng.
=> Chí làm trai của PNL cĩ tác dụng cổ vũ con người từ bỏ lối sống tâm thường, ích kỉ, sẵn sàng chiến đấu hi sinh cho sự nghiệp cứu nước, cứu dân để “cùng trời đất muơn đời bất hủ”
- VÞ liƠu- ch­a tr¶ xong=> ch­a tr¶ ®­ỵc nỵ c«ng danh, ch­a b¸o ®Ịn nỵ n­íc, ch­a lËp ®­ỵc c«ng víi ®Êt n­íc.
- “Tu thÝnh nh©n gian thuyÕt Vị hÇu”: ThĐn khi nghe ng­êi ®êi kĨ chuyƯn Vị hÇu- Gia C¸t L­ỵng- Ng­êi ®· cã c«ng lín giĩp L­u BÞ kh«i phơc c¬ nghiƯp nhµ H¸n.
=> ThĐn v× thÊy m×nh thua kÐm ng­êi kh¸c=> thua kÐm Vị hÇu, Gia C¸t L­ỵng vỊ tµi, ®øc, trÝ.
Ph¹m Ngị L·o lµ ng­êi cã c«ng danh lõng lÉy, ®¸nh ®«ng dĐp b¾c, tham gia c¶ hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Nguyªn M«ng, tuỉi cao vÉn cßn h¨ng h¸i cÇm qu©n ®¸nh tan bän x©m l­ỵc quÊy rèi biªn giíi phÝa t©y tỉ quèc, ®­ỵc phong chøc “§iƯn so¸i th­ỵng t­íng qu©n”, khi mÊt dï kh«ng thuéc dßng hä vua vÉn ®­ỵc vua cho nghØ chÇu 5 ngµy ®Ĩ t­ëng nhí. §¹t ®Õn vinh quang lÉy lõng nh­ vËy mµ vÉn day døt v× c¶m thÊy m×nh ch­a tr¶ xong nỵ c«ng danh, ch­a hoµn thµnh nghÜa vơ víi ®êi, vÉn thĐn khi nghe kĨ chuyƯn Vị hÇu.
=> Th¸i ®é khiªm nh­êng=> nh©n c¸ch cao c¶ cđa Ph¹m Ngị L·o=> c¸i thĐn cđa nh©n c¸ch, c¸i thĐn lµm nªn nh©n c¸ch.
=> ThĐn ë ®©y lµ bµi häc sèng, lµ lêi tù nhđ, lµ kh¸t väng v­¬n lªn cđa t¸c gi¶: ph¶i cè g¾ng phÊn ®Êu h¬n n÷a vµ cịng cã thĨ ®©y lµ tiÕng nãi cđa Ph¹m Ngị L·o víi ®ång ®éi cđa m×nh, nªu ra ý chÝ, kh¸t väng cèng hiÕn, lËp c«ng danh kh«ng ph¶i v× c¸i t«i c¸ nh©n mµ v× c¸ ta chung cđa d©n téc, ®©y chÝnh lµ ®éng lùc to lín ®Ĩ kh«ng Ýt ng­êi cã søc m¹nh v­ỵt qua thư th¸ch, khã kh¨n lËp nªn nh÷ng kú tÝch vang déi.
Nĩ tơn vinh lên vẻ đẹp tâm hồn của tác giả, thể hiện cái tâm vì nước, vì dân cao đẹp.
- Hồi bão lớn: Ước muốn trở thành người cĩ tài cao, chí lớn, đắc lực trong việc giúp vua, giúp nước.
 Nh­ vËy hµo khÝ §«ng A ®©y chØ thĨ hiƯn ë lßng yªu n­íc c¨m thï giỈc, tinh thÇn quËt khëi, lßng tù hµo d©n téc. Nã cßn n»m trong nh÷ng t©m t­ s©u kÝn cđa con ng­êi, lµ t©m sù ®¸ng kÝnh cđa chµng trai ®Êt ViƯt cịng lµ t©m tr¹ng cđa c¶ thÕ hƯ thanh niªn thêi bÊy giê (bµi th¬ kh«ng cã ®¹i tõ nh©n x­ng nµo) Nh÷ng con ng­êi ®ã lĩc nµo cịng canh c¸nh thï nhµ nỵ n­íc, cịng ®Ỉt tr¸ch nhiƯm g¸nh v¸c sù an nguy cđa ®Êt n­íc lªn ®«i vai m×nh. Hµo khÝ Êy ®· lµm nªn nh÷ng chiÕn th¾ng lÉy lõng l­u danh sư s¸ch.
=> §iỊu mµ tuỉi trỴ h«m nay ph¶i suy nghÜ: lµm g× cho Tỉ quèc ®Ĩ xøng ®¸ng víi cha «ng ngµy tr­íc. 
=> Bài học cho thế hệ ngày nay:
- Sống phải cĩ hồi bão, ước mơ và biết ước mơ những điều lớn lao.
- Nỗ lực hết mình và khơng ngừng để thực hiện hồi bão và hồn thiện bản thân.
- Gắn khát vọng, lợi ích của bản thân với lợi ích của tổ quốc, nhân dân.
IV- Tỉng kÕt:
1. Chđ ®Ị
Tõ t­ thÕ, khÝ ph¸ch cđa tr¸ng sü, cđa ba qu©n vµ nh÷ng tr¨n trë, day døt trong lßng Ph¹m Ngị L·o, bµi th¬ nãi vỊ trÝ lµm trai cđa ng­êi anh hïng thêi Lý TrÇn.
2. NghƯ thuËt: bµi th¬ sư dơng thđ ph¸p nghƯ thuËt hoµnh tr¸ng ®­ỵc thĨ hiƯn ë t­ thÕ hiªn ngang, tÇm vãc lín lao mang tÝnh chÊt vị trơ, khÝ thÕ hïng dịng, t×nh c¶m tha thiÕt, m·nh liƯt muèn v­¬n tíi tÇm cao cđa nh÷ng con ng­êi khỉng lå cđa thêi ®¹i (Vị hÇu Gia C¸t L­ỵng), ë ©m h­ëng hµo hïng, nhÞp ®iƯu ch¾c khoỴ, lèi so s¸nh c­êng ®iƯu, ng«n ng÷ hµm sĩc, tinh luyƯn.
3. Nội dung: 
- Khắc họa được vẻ đẹp của người anh hùng hiên ngang lẫm liệt với lý tưởng và nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại à thể hiện “hào khí Đông A” của thời đại nhà Trần.
- ThuËt hoµi lµ lêi bµy tá víi bÌ b¹n, víi hËu thÕ vµ tr­íc hÕt lµ tù nãi víi m×nh vỊ ý tøc tr¸ch nhiƯm ®èi víi Tỉ quèc cđa t¸c gi¶. Qua ®ã lµ t×nh c¶m, ý chÝ khÝ ph¸ch cđa ng­êi anh hïng thêi Lý –TrÇn, nh÷ng ng­êi ®· lµm s¸ng danh ®Êt n­íc mét thêi.
4- Củng cố:
Bài tập: qua những lời thơ tỏ lòng này, hiện lên bóng dáng người con trai đời Trần. Hãy hình dung bóng dáng ấy như thế nào? Có ý nghĩa gì đối với tuổi trẻ hôm nay và mai sau?
	Hình tượng người chiến sĩ, người anh hùng vệ quốc hiện lên vừa giản dị chân thực, vừa kì vĩ hoành tráng mang tầm vóc ngang hàng với đất trời sông núi. Hình tượng ấy vừa có tính khái quát, tiêu biểu cho cả thế hệ thanh niên đương thời, vừa có tính cá biệt trong tầm vóc, ý chí PNL – một hình tượng nghệ thuật sống động hấp dẫn. Đó chính là tấm gương cho thế hệ trẻ hôm nay và mai sau noi theo.
5- Dặn dò:
- Học thuộc bài thơ cả phiên âm chữ Hán và bản dịch thơ.
- Soạn bài: “Cảnh ngày hè” – Nguyễn Trãi.