Giáo án Ngữ Văn 6 - Trường THCS Lê Hồng Phong - Tiết 97, 98, 99

Tuần: 26	 Ngày soạn: 02/03/2013
Tiết: 97	 Ngày dạy : 04/03/2013
KIỂM TRA VĂNTuần: 26	 Ngày soạn: 02/03/2013
 Tiết: 98 - 99	 Ngày dạy : 04/03/2013
LƯỢM (Tố Hữu)
Hdđt: MƯA (Trần Đăng Khoa)
* Bài “LƯỢM”
A. Mức độ cần đạt
- Hiểu và cảm nhận được vẻ đẹp của nhân vật Lượm.
- Nắm được những đặc sắc nghệ thuật trong bài thơ.
- Cảm phục trước sự hi sinh anh dũng của Lượm.
B. Trọng tâm kiến thức, kỹ năng, thái độ
 1. Kiến thức
- Vẻ đẹp hồn nhiên, vui tươi, trong sáng và ý nghĩa cao cả trong sự hy sinh của nhân vật Lượm.
- Tình cảm yêu mến, trân trọng của tác giả dành cho nhân vật Lượm.
- Các chi tiết miêu tả trong bài thơ và tác dụng của các chi tiết miêu tả đó.
- Nét đặc sắc trong nghệ thuật tả nhân vật kết hợp với tự sự và bộc lộ cảm xúc. 
 2. Kỹ năng
- Đọc diễn cảm bài thơ (bài thơ tự sự được viết theo thể thơ bốn chữ có sự kết hợp giữa các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm và xen lời đối thoại.)
- Đọc - hiểu bài thơ có sự kết hợp các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm.
- Phát hiện và phân tích ý nghĩa các từ láy, hình ảnh hoán dụ và những lời đối thoại trong bài thơ.
 3. Thái độ: Yêu mến và cảm phục trước sự hi sinh anh dũng của Lượm.
C. Phương pháp
Vấn đáp, thuyết trình, cảm nhận tác phẩm thơ
* Bài “MƯA”
A. Mức độ cần đạt
- Hiểu, cảm nhận được bức tranh thiên nhiên và tư thế con người được miêu tả trong bài thơ “Mưa”.
- Hiểu được nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả thiên nhiên của bài thơ.
B. Trọng tâm kiến thức, kỹ năng, thái độ
 1. Kiến thức
- Nét đặc sắc của bài thơ: sự kết hợp giữa bức tranh thiên nhiên phong phú, sinh động trước và trong cơn mưa rào cùng tư thế lớn lao của con người trong cơn mưa.
- Tác dụng của một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản.
 2. Kỹ năng
- Bước đầu biết cách đọc diễn cảm bài thơ được viết theo thể thơ tự do.
- Đọc - hiểu bài thơ có yếu tố miêu tả.
- Nhận biết và phân tích được tác dụng của phép nhân hóa, ẩn dụ có trong bài thơ.
- Trình bày những suy nghĩ về thiên nhiên, con người nơi làng quê Việt Nam sau khi học xong văn bản.
 3. Thái độ: Thêm yêu con người, yêu quê hương, đất nước.
C. Phương pháp
Vấn đáp, thuyết trình, cảm nhận tác phẩm thơ
D. Tiến trình dạy học
 1. Ổn định lớp: Kiểm tra sĩ số (Lớp 6A3 vắng....)
 2. Bài cũ: Đọc thuộc bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” của Minh Huệ. Hình tượng Bác Hồ qua lời kể của anh đội viên hiện lên như thế nào? 
 3. Bài mới: Thời kỳ kháng chiến chống Pháp, hưởng ứng lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch, toàn thể nhân dân Việt Nam đã đứng lên chống thực dân Pháp bảo vệ đất nước. Nối tiếp truyền thống của cha anh, các bạn nhỏ đã gia nhập đội thiếu niên cứu quốc, hoặc làm liên lạc viên cho các đơn vị bộ đội. Tiết học hôm nay chúng ta cùng nhau tìm hiểu về một cậu bé liên lạc tên Lượm.
Hoạt động của GV và HS 
Nội dung bài dạy
A. Bài “Lượm”
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
 Nêu vài nét về tác giả Tố Hữu?
 Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm?
Bài thơ này được làm theo thể loại nào?
Giáo viên đọc thêm 1 số ví dụ về thể thơ 4 chữ.
Hoạt động 2: Hướng dẫn Đọc – hiểu văn bản
Gv: Hướng dẫn Hs cách đọc và đọc mẫu một lượt.
Chọn 3 học sinh đọc, mỗi học sinh đọc 1 phân đoạn. Gợi ý cho học sinh ngắt đoạn, giọng điệu thích hợp với thể thơ ở từng đoạn.
Văn bản này có thể chia làm mấy phần?
Phần 1: Từ đầu “Cháu đi xa dần.”
Phần 2: Tiếp “Lượm ơi, còn không?”
Phần 3: Phần còn lại.
Phương thức biểu đạt chính của văn bản này là gì?
* Tìm hiểu hình ảnh Lượm trong bài thơ. 
 Bài thơ kể và tả về Lượm bằng lời của ai?
 Hình ảnh Lượm từ khổ thơ thứ hai đến khổ thơ thứ năm được miêu tả như thế nào qua lời kể của người chú?
Hs tìm chi tiết về trang phục (cái xắc xinh xinh, ca lô đội lệch); Dáng điệu (loắt choắt, chân thoăn thoắt, cái đầu nghênh nghênh); Cử chỉ (như con chim chích, huýt sáo vang, cười híp mí); Lời nói (Cháu đi liên lạc...)
 Đoạn thơ sử dụng thể thơ 4 chữ, nhịp nhanh, nhiều từ láy góp phần thể hiện hình ảnh Lượm - em bé liên lạc hồn nhiên, vui tươi, say mê tham gia công tác kháng chiến
HS đọc đoạn thơ thứ 2
 Khi nghe tin Lượm hy sinh, tác giả đã thốt lên điều gì? Em có nhận xét gì về kết cấu câu thơ đó? 
-> “Ra thế / Lượm ơi” - Câu thơ ngắt đôi làm hai, diễn tả nỗi đau xót đột ngột như tiếng nấc nghẹn ngào của nhà thơ.
 Nhà thơ hình dung ra sự hy sinh của Lượm như thế nào? -> Cũng như những lần trước, cậu nhanh nhẹn, dũng cảm vượt qua mặt trận không nề hà khó khăn, nguy hiểm
Gv: Kể lại, hình dung lại sự việc mà tác giả tưởng như mình đang chứng kiến nên thốt lên đau đớn “Thôi rồi, Lượm ơi!”. Chú đã hy sinh dũng cảm giữa tuổi thiếu niên đang phơi phới, hứa hẹn một cuộc đời chắp cánh cùng cách mạng.
Tác giả diễn tả sự hy sinh của Lượm với những tình cảm nào? -> Thay đổi cách xưng hô từ: Chú bé -> Lượm -> cháu -> Chú đồng chí nhỏ: Nhằm thể hiện các sắc thái tình cảm và mối quan hệ trong từng trường hợp, từng xúc cảm khác nhau
Tác giả diễn tả sự hy sinh của Lượm với những xúc động đau xót và trân trọng.
Tuy thế, tác giả có dừng lâu ở nỗi đau xót đó ko?
-> Không, vì ông cảm nhận được sự hi sinh cao cả, thiêng liêng của Lượm. Em như một thiên thần nhỏ bé yên nghỉ giữa cánh đồng quê hương với hương thơm lúa non thanh khiết bao phủ
Hết tiết 98 chuyển tiết 99
HS đọc đoạn cuối
Thảo luận: Theo em câu hỏi “Lượm ơi, còn không?” có ý nghĩa gì? Vì sao câu thơ này được đặt trước đoạn thơ lặp lại đoạn thơ đầu với hình ảnh Lượm hồn nhiên vui tươi?
 Gv chốt: Câu hỏi thể hiện sự đau xót, ngỡ ngàng như không muốn tin rằng Lượm không còn nữa.
 Tái hiện lại hình ảnh của Lượm ở 2 khổ thơ cuối, tác giả muốn trả lời cho câu hỏi đó đồng thời khẳng định Lượm vẫn còn sống mãi trong lòng nhà thơ, còn mãi với quê hương, đất nước.
Hướng dẫn tổng kết
Hình ảnh Lượm gợi cho các em cảm xúc gì?
Hs tự do phát biểu. Gv gợi dẫn, giáo dục đạo đức.
Khái quát lại ý nghĩa nội dung cũng như nghệ thuật trong bài thơ?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến Ghi nhớ. Gọi Hs đọc.
Từ nội dung bài học, em hãy rút ra ý nghĩa văn bản?
Vài Hs nêu, Gv chốt ý, ghi bảng.
Hướng dẫn Luyện tập
Gv hướng dẫn, yêu cầu Hs về nhà làm bt2 (Sgk).
B. Hdđt bài “Mưa”
Hoạt động 1: Giới thiệu chung
Giới thiệu tác giả – tác phẩm theo Chú thích Sgk.
Bài thơ sáng tác theo thể thơ như thế nào?
Tác giả rất sáng tạo trong thể thơ ở từng đoạn với các câu thơ có hai tiếng, bốn tiếng và một tiếng xen kẽ lẫn nhau.
Hoạt động 2: Hướng dẫn Đọc - hiểu văn bản
Gv hướng dẫn Hs cách đọc và đọc mẫu.
Văn bản có thể chia làm mấy phần?
-> Hai phần, cơn mưa được miêu tả từ lúc sắp mưa đến cảnh trời mưa.
Bài thơ “Mưa” được quan sát miêu tả và cảm nhận từ ai? (Miêu tả, quan sát và cảm nhận của em bé 10 tuổi ở làng quê Việt Nam thời chống Mỹ).
Hướng dẫn phân tích.
Thảo luận nhóm: 
* Trước khi trời mưa
Nhóm 1: Để tái hiện lại cảnh trời sắp mưa tác giả đã miêu tả sự vật nào? -> Miêu tả loài vật, cây cỏ..
Nhóm 2: Tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì để miêu tả cây cối động vật và đất trời? -> Sử dụng rộng rãi nghệ thuật nhân hóa.
* Cảnh trời mưa
Nhóm 3: So với đoạn văn miêu tả trên, đoạn văn miêu tả cảnh trong mưa có gì khác?
-> So sánh – nhân hoá và sử dụng những từ tượng thanh tượng hình để tái hiện cảnh tượng.
Nhóm 4: Hình ảnh con người được nhắc đến trong bài thơ như thế nào?
-> Câu thơ chứa đựng tình yêu kính của người con đối với người cha: Tình yêu thương, lòng biết ơn và khâm phục => Hình ảnh người cha với dáng vẻ lớn lao vững vàng giữa khung cảnh thiên nhiên dữ dội đầy sấm chớp của trận mưa.
Hướng dẫn tổng kết
 Nhận xét về cách cảm nhận thiên nhiên của Trần Đăng Khoa ở bài thơ này? -> Cách cảm nhận thiên nhiên vừa hồn nhiên vừa rất trẻ thơ lại vừa sâu sắc.
 Nêu những nét khái quát về nghệ thuật cũng như nội dung của bài thơ?
Hs trả lời, Gv chốt ý dẫn đến Ghi nhớ Sgk. Hs đọc.
Qua việc tìm hiểu nội dung bài học, em hãy nêu ý nghĩa của văn bản?
Vài Hs nêu, Gv chốt ý, ghi bảng
C. Hướng dẫn tự học
Gv hướng dẫn để Hs tự học và chuẩn bị bài ở nhà.	
A. “Lượm”
I. Giới thiệu chung
1. Tác giả: Tố Hữu (1920 - 2002) 
2. Tác phẩm: 
- Hoàn cảnh sáng tác: (Sgk/75)
- Thể loại: Thơ 4 chữ.
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc, tìm hiểu nghĩa từ khó.
2. Tìm hiểu văn bản
 2.1. Bố cục: 3 phần
2.2. Phương thức biểu đạt: Tự sự, miêu tả, biểu cảm
2.3. Phân tích
a. Hình ảnh Lượm trong cuộc gặp gỡ tình cờ của hai chú cháu 
- Trang phục: “Cái xắc xinh xinh / Ca lô đội lệch”.
- Dáng điệu: “Cái chân thoăn thoắt / Cái đầu nghênh nghênh.”
 - Cử chỉ: “Mồm huýt sáo vang / Như con chim chích; Cháu cười híp mí”.
- Lời nói: “Cháu đi liên lạc / Vui lắm chú à / Ở đồn Mang Cá / Thích hơn ở nhà !”
=> Sử dụng thể thơ bốn chữ, nhịp nhanh với nhiều từ láy gợi hình, gợi cảm.
=> Chú bé liên lạc nhanh nhẹn, hồn nhiên, tinh nghịch, yêu đời, say mê tham gia công tác kháng chiến rất đáng mến, đáng yêu.
b. Chuyến đi liên lạc cuối cùng
* Nghe tin Lượm hy sinh:
 “Ra thế 
 Lượm ơi !...”
-> Khổ thơ được cấu tạo đặc biệt.
=> Cảm xúc đau đớn, diễn tả xúc động, đau xót đột ngột như tiếng nấc nghẹn ngào.
* Hình dung lại sự hy sinh của Lượm:
 + Nhiệm vụ: thư đề “Thượng khẩn”
 + Hoàn cảnh: Đạn bay vèo vèo / Đường quê vắng vẻ / Lúa trổ đòng đòng
 + Tư thế: Sợ chi hiểm nghèo
-> Dũng cảm, nhanh nhẹn, quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, không nề hà nguy hiểm. 
 + Nhưng: Bỗng lòe chớp đỏ / Thôi rồi, Lượm ơi!
-> Câu cảm thán, ngắt nhịp ngắn, đại từ xưng hô.
-> Tác giả xúc động, đau đớn và tiếc thương về sự hi sinh của Lượm.
-> Trân trọng vì sự hy sinh thiêng liêng cao cả của Lượm. Linh hồn em hóa thân vào thiên nhiên, quê hương, đất nước.
Hết tiết 98 chuyển tiết 99
c. Hình ảnh Lượm sống mãi
 “Lượm ơi, còn không?”
- Câu hỏi tu từ, tách khổ riêng: đau xót ngỡ ngàng, suy nghĩ về sự còn hay mất của Lượm.
- Trả lời bằng hai khổ thơ cuối.
-> Kết cấu đầu cuối tương ứng.
=> Khẳng định: Lượm - một chú bé vui tươi, hồn nhiên, hăng hái, dũng cảm vẫn sống mãi trong lòng nhà thơ, còn sống mãi với quê hương, đất nước.
3. Tổng kết 
a. Nghệ thuật
b. Nội dung
 => Ghi nhớ: (Sgk/77)
* Ý nghĩa văn bản: Bài thơ khắc họa hình ảnh một chú bé hồn nhiên, dũng cảm hi sinh vì nhiệm vụ kháng chiến. Đó là một hình tượng cao đẹp trong thơ Tố Hữu. Đồng thời bài thơ đã thể hiện chân thật tình cảm mến thương và cảm phục của tác giả dành cho chú bé Lượm nói riêng và những em bé yêu nước nói chung. 
4. Luyện tập
Làm bt 2 (Sgk/77)
B. Mưa
I. Giới thiệu chung
1. Tác giả: (Sgk/80)
2. Tác phẩm: 
- Xuất xứ: Trích “Góc sân và khoảng trời”.
- Thể thơ: Thơ tự do
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc, tìm hiểu nghĩa từ khó 
2. Tìm hiểu văn bản
 2.1. Bố cục: 2 phần
 2.2. Phương thức biểu đạt: Miêu tả (quan sát, tưởng tượng, so sánh) là chủ yếu
 2.3. Phân tích
 a. Cảnh vật lúc trời sắp mưa
- Hình ảnh những con vật quen thuộc: mối, gà, ...
- Hình ảnh những loài cây cỏ: mía, cỏ gà, tre, bưởi, dừa
- Hình ảnh thiên nhiên: trời, sấm, chớp.
-> Vừa tả thực vừa sử dụng nghệ thuật nhân hóa kèm theo nhận xét của tác giả.
=> Quang cảnh trước khi trời mưa được miêu tả chính xác, sinh động với những cảnh vật thiên nhiên quen thuộc ở làng quê qua tâm hồn hồn nhiên, tinh tế rất trẻ thơ và độc đáo của tác giả.
b. Cảnh vật trong cơn mưa
 Mưa ù ù / Lộp bộp
 Chó sủa – cây lá hả hê.
- Dùng từ tượng thanh và tượng hình để miêu tả.
-> Cảnh vật trong cơn mưa rất sinh động.
c. Hình ảnh con người 
 Đội sấm đội chớp/ Đội cả trời mưa.
-> Mang ý nghĩa biểu trưng: tư thế lớn lao, sức mạnh và vẻ đẹp của con người trước thiên nhiên.
=> Tình cảm kính yêu, khâm phục đối với bố.
3. Tổng kết
a. Nghệ thuật
b. Nội dung
=> Ghi nhớ: (Sgk/81)
* Ý nghĩa văn bản: Bài thơ cho thấy sự phong phú của thiên nhiên và tư thế vững chãi của con người. Từ đó thể hiện tình cảm vui tươi, thân thiện của tác giả đối với thiên nhiên và làng quê yêu quý của mình.
C. Hướng dẫn tự học
- Học thuộc lòng cả 2 bài thơ, nắm nội dung bài.
- Sưu tầm một số bài thơ về những tấm gương nhỏ tuổi mà anh dũng trong cuộc kháng chiến chống giặc ngoại xâm.
- Chuẩn bị bài tiếp theo: Lập dàn bài tả cảnh.
 E. Rút kinh nghiệm