Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 63 Làm văn: Phương pháp thuyết minh

Ngày soạn: 17/01/2010
Ngày soạn: 20/01/2010
Tiết: 63.Làm văn:
Phương pháp thuyết minh
A. Mục tiêu bài học:
 Giúp hs:- Hiểu rõ tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh và những yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh.
 - Nắm được một số phương pháp thuyết minh cụ thể.
B. Sự chuẩn bị của thầy và trò:
- Sgk, sgv.
- Thiết kế dạy- học.
C. Cách thức tiến hành:
 	Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc- hiểu, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi, làm bài tập thực hành.
D. Tiến trình dạy- học:
1. ổn định tổ chức lớp.
2. Kiểm tra bài cũ:
 	 Câu hỏi: Tóm tắt câu chuyện về Trần Thủ Độ của Ngô Sĩ Liên? Nêu những vẻ đẹp của nhân cách vĩ đại Trần Thủ Độ?
3. Bài mới:
* Giới thiệu bài mới:Thuyết minh là một kiểu bài quan trọng trong chương trình Ngữ Văn 10 (phân môn làm văn). Song để làm tốt kiểu bài này, chúng ta cần nắm chắc các phương pháp thuyết minh. ở chương trình Ngữ Văn THCS, phần làm văn, các em đã được học các phương pháp thuyết minh: nêu định nghĩa; liệt kê; nêu ví dụ; dùng số liệu; so sánh; phân loại, phân tích. Bài học hôm nay, chúng ta sẽ cùng ôn lại các phương pháp trên đồng thời tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh mới: chú thích, giảng giải nguyên nhân- kết quả.
Hoạt động của gv và hs
Yêu cầu cần đạt
Hs đọc sgk.
? Vai trò của phương pháp thuyết minh? 
? Mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh?
Hs trả lời.
Hs đọc và làm các bài tập trong sgk
Gv nhận xét, bổ sung khẳng định đáp án.
- Đoạn 1 có mục đích thuyết minh : công lao tiến cử người tài giỏi cho đất nước của Trần Quốc Tuấn.
- Đoạn 2 có mục đích thuyết minh: nguyên nhân thay đổi bút danh của Ba-sô.
- Đoạn 3 có mục đích thuyết minh: giúp người đọc hiểu về cấu tạo tế bào.
- Đoạn 4 có mục đích thuyết minh: giúp người đọc hiểu về nhạc cụ của điệu hát trống quân (một loại hình nghệ thuật dân gian).
Hs đọc và trả lời các câu hỏi trong sgk.
Gv nhận xét, bổ sung: Câu văn “Ba-sô là bút danh” ko phải là cách thuyết minh bằng định nghĩa. Vì thông tin “là bút danh” ko nêu lên được những đặc điểm bản chất giúp người đọc phân biệt Ba-sô với các nhà thơ, nhà văn khác.
Hs đọc và thảo luận trả lời các câu hỏi trong sgk.
Gv nhận xét, khẳng định đáp án.
? Căn cứ vào đâu để quyết định nên chọn phương pháp thuyết minh nào trong bài nói (viết) của mình?
Hs trả lời.
? Các mục đích vận dụng phương pháp thuyết minh của bài văn thuyết minh?
Hs trả lời.
Hs đọc và thảo luận làm bài tập.
Gv nhận xét, bổ sung:
Ngoài sự vận dụng phối hợp các phương pháp thuyết minh trên, tác giả còn vận dụng yếu tố miêu tả hấp dẫn: Với cánh môi cong lượn như gót hài...đang bay lượn.
 Yêu cầu hs làm bài tập 2 ở nhà.
I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh:
- Vai trò của phương pháp thuyết minh: là điều kiện cần thiết để hoàn thành tốt một bài văn thuyết minh.
- Mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh và mục đích thuyết minh:
+ Phương pháp thuyết minh phục vụ mục đích thuyết minh.
+ Mục đích thuyết minh được hiện thực hóa thành bài văn thông qua các phương pháp thuyết minh.
II. Một số phương pháp thuyết minh:
1. Ôn tập các phương pháp thuyết minh đã học:
a. Đoạn 1:
- Phương pháp thuyết minh: liệt kê, giải thích. 
- Tác dụng: đảm bảo tính chuẩn xác và tính thuyết phục của văn bản thuyết minh.
b. Đoạn 2: 
- Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích.
- Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới bất ngờ, thú vị.
c. Đoạn 3:
- Phương pháp thuyết minh: nêu số liệu và so sánh
- Tác dụng: thuyết phục, hấp dẫn, gây ấn tượng mạnh với sự tiếp nhận của người đọc.
d. Đoạn 4:
- Phương pháp thuyết minh: phân tích, giải thích.
- Tác dụng: cung cấp những hiểu biết mới, thú vị.
2. Tìm hiểu thêm một số phương pháp thuyết minh:
a. Thuyết minh bằng cách chú thích:
Phương pháp định nghĩa
Phương pháp chú thích
* Giống nhau: có cùng mô hình cấu trúc: A là B.
* Khác nhau:
- Nêu ra thuộc tính cơ bản của đối tượng để phân biệt đối tượng này với đối tượng khác, các đối tượng thường cùng loại với nhau.
- Đảm bảo tính chuẩn xác và độ tin cậy cao.
- Nêu ra một tên gọi khác hoặc một nhận biết khác, có thể chưa phản ánh đầy đủ những thuộc tính bản chất của đối tượng.
- Có tính linh hoạt, mềm dẻo, có tác dụng đa dạng hóa văn bản và phong phú hóa cách diễn đạt.
- VD phương pháp định nghĩa:
+ Cá là loài động vật có xương sống, ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang.
+ Nguyễn Du là đại thi hào dân tộc và Truyện Kiều của ông là một kiệt tác.
- VD phương pháp chú thích:
+ Cá là loài động vật ở dưới nước.
+ Nguyễn Du là nhà thơ.
+ Tên Hiệu của Nguyễn Du là Thanh Hiên.
b. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân- kết quả:
- Mục đích (1): niềm say mê cây chuối của Ba-sô là chủ yếu. Vì nó cho thấy “chân dung tâm hồn” của thi sĩ.
- Quan hệ nhân- quả: từ niềm say mê cây chuối dẫn đến kết quả thi sĩ đã lấy bút danh là Ba-sô.
" Các ý được trình bày hợp lí, sinh động, bất ngờ và thú vị.
III. Yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh:
1. Căn cứ vào mục đích thuyết minh để lựa chọn phương pháp thuyết minh phù hợp.
2. Mục đích vận dụng phương pháp thuyết minh:
- Cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan về đối tượng được thuyết minh.
- Giúp người đọc (nghe) tiếp nhận dễ dàng, hứng thú.
* Ghi nhớ: Sgk.
IV. Luyện tập:
1. Các phương pháp thuyết minh:
- Chú thích: Hoa lan được người phương Đông...
- Phân tích, giải thích: Họ lan...mục.
- Dùng số liệu: chỉ riêng 10 loài hoa của chi lan Hài Vệ Nữ...
2. Bài tập 2:(BTVN).
4. Củng cố – Nhận xét:
	- Hệ thống nội dung: Theo yêu câu bài học.
	- Nhận xét chung.
5. Củng cố, dặn dò:
 Yêu cầu hs:- Học bài và làm bài tập còn lại.
 - Soạn bài: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên ( Nguyễn Dữ).