Giáo án Ngữ văn lớp 10 tiết 70 Đọc văn: Thái sư Trần Thủ Độ (trích Đại Việt sử kí toàn thư) Ngô Sĩ Liên

Ngày soạn: 01/02/2010
Ngày dạy: 03/02/2010
Tiết 70.Đọc văn:
thái sư trần thủ độ
(Trích Đại Việt sử kí toàn thư)
 Ngô Sĩ Liên.
A. Mục tiêu bài học:
 Giúp hs:- Hiểu được nhân cách chính trực, chí công vô tư, biết lắng nghe và khuyến khích cấp dưới giữ vững phép nước của Trần Thủ Độ, qua đó càng thêm tự hào về truyền thống của cha ông.
 - Nắm được lối viết kết hợp sử biên niên và tự sự của Ngô Sĩ Liên.
B. Sự chuẩn bị của thầy và trò:
- Sgk, sgv và một số tài liệu tham khảo. 
- Hs soạn bài theo các câu hỏi của sgk.
- Gv soạn thiết kế dạy- học.
C. Cách thức tiến hành:
 	Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các phương pháp hướng dẫn hs: đọc diễn cảm, trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi.
D. Tiến trình dạy- học:
1. ổn định tổ chức lớp.
2. Kiểm tra bài cũ:
 Câu hỏi: Tóm tắt câu chuyện về Trần Quốc Tuấn của Ngô Sĩ Liên? Nêu những vẻ đẹp của nhân cách vĩ đại Trần Quốc Tuấn?
3. Bài mới:
* Giới thiệu bài mới: Trần Thủ Độ (1194- 1264), là chú họ Trần Thái Tông (Trần Cảnh), ông chú của Trần Thánh Tông (Trần Hoảng), giữ chức Thái sư (Tể tướng- quan đầu triều, lo mọi việc chính sự) là một nhân vật lịch sử khá đặc biệt, từng có những ý kiến đánh giá khác nhau về ông. Ông từng được xem là nhà chính trị nhiều mưu mô, thủ đoạn, khá tàn nhẫn, khôn khéo bày đặt, dàn xếp để đoạt ngôi vua nhà Lí cho nhà Trần, bức tử Lí Huệ Tông, sát hại hàng trăm tôn thất nhà Lí. Nhưng xét một cách khách quan, công bằng, ta thấy, việc chuyển đổi triều đại Lí- Trần là tất yếu lịch sử mà Trần Thủ Độ chỉ là người thúc đẩy quá trình đó diễn ra nhanh, khéo léo nhưng ko kém phần quyết liệt. Về phía nhà Trần, Trần Thủ Độ là một trong những người có công đầu khai sáng, xây dựng. Ông hết lòng, hết sức, tận tuỵ, trung thành giúp các vua Trần giữ gìn cơ ngiệp, bảo vệ đất nước, chống ngoại xâm. Khi quân Nguyên- Mông tràn qua biên giới, vua Trần lo lắng, muốn nghe kế nghị hòa của Trần Nhật Hiệu, Trần Thủ Độ nói: “Đầu tôi chưa rơi, xin bệ hạ đừng lo!”. Bài học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu hơn về ông.
Hoạt động của gv và hs
Yêu cầu cần đạt
Hs đọc VB- sgk.
- Theo em, đoạn trích có thể được chia theo bố cục ntn?
Gv bổ sung: P1 nêu rõ ngày tháng mất của Trần Thủ Độ, tước được truy phong của ông. P2, tác giả kể 4 câu chuyện nhỏ để khắc họa chân dung nhân cách của Trần Thủ Độ, ko hề có lời bình luận, tạo tính chất khách quan, để sự việc tự nó nói lên vấn đề tác giả cần bàn luận.
- Cách xử trí, thái độ của Trần Thủ Độ với người hặc tội mình có gì khác thường? Điều đó cho thấy ở ông phẩm chất gì?
- Tại sao Trần Thủ Độ lại sai người bắt tên quân hiệu? Hắn có bị ông trừng trị như dự đoán của người đọc ko? Cách kết thúc bất ngờ đó có ý nghĩa gì?
- Cách xử trí của Trần Thủ Độ gây bất ngờ với người đọc ntn? ý nghĩa của nó?
Gv dẫn dắt: Lẽ thường, dân gian có câu “Một người làm quan, cả họ được nhờ”. Vậy mà ở đây Trần Thủ Độ ko chủ động đề xuất mà là chủ ý của vua Trần cho anh của ông làm tướng. Ông chỉ việc đồng ý là xong, là có thêm vây cánh trong triều...
- Việc ông đặt ra yêu cầu lựa chọn và trọng dụng đúng người hiền tài cho nhà vua có ý ngiã gì? Nó cho thấy tính cách gì của ông?
- Những đặc sắc nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật của đoạn trích?
- Nhận xét khái quát về những phẩm chất tốt đẹp của Trần Thủ Độ?
I. Đọc và tìm bố cục:
1. Đọc.
2. Bố cục:Hai phần:
- P1: Thời gian và sự kiện trọng đại (Trần Thủ Độ mất).
- P2: Bốn câu chuyện về Trần Thủ Độ: 
+ Xử người hặc tội mình.
+ Bắt tên quân hiệu.
+ Cái giá chức câu đương.
+ An Quốc hay là thần?
II. Tìm hiểu văn bản:
1. Nhân cách của Trần Thủ Độ:
a. Câu chuyện thứ nhất: Xử người hặc tội mình.
 Lẽ thường ợớ Cách xử trí của Trần Thủ Độ
Chối cãi, Dứt khoát công nhận, khẳng 
biện minh. định sự thật “Đúng...”
Thù oán, Ban thưởng cho kẻ hặc tội.
trừng trị
kẻ hặc tội.
 Vua Trần đem người hặc tội đến và nói rõ lời của kẻ đó với Trần Thủ Độ. Tình huống này mang tính chất của một cuộc đối chất ba mặt một lời.
 Trái với lẽ thường, những hành động, cách xử trí của Trần Thủ Độ khiến vua Trần ngạc nhiên và khâm phục, kẻ hặc tội vừa sợ hãi vừa khâm phục. Vì cả hai người đó chưa hiểu hết tấm lòng và ý chí của Trần Thủ Độ. Trong tình thế vua Trần còn nhỏ, triều đình nhà Trần mới lập, ông ko thể ko chuyên quyền nhưng sự thực, ông tự biết mình ít học, võ biền, mưu mô quyền biến, ko hề có chí làm vua, chỉ có lòng hết sức giúp vua mà thôi. Ông nói với vua như vậy để nhà vua ko còn mối ngờ vực...
"Tính cách: trung thực, thẳng thắn, công minh, độ lượng và giàu bản lĩnh.
b. Câu chuyện thứ hai: Bắt tên quân hiệu.
- Nguyên nhân: trước yêu cầu và lời nói khích của Linh Từ Quốc Mẫu, Trần Thủ Độ cả giận, sai đi bắt ngay tên lính xấc láo phạm thượng.
- Cách xử trí: sau khi nghe lời trình bày sự thật, ông khen ngợi anh lính và còn ban thưởng vàng lụa " Cách giải quyết vẹn cả đôi bề, công bằng và gây bất ngờ cho người đọc.
" Bà vợ hài lòng và ko thể tiếp tục lợi dụng địa vị của chồng để làm khó kẻ dưới.
" Đem đến sự công bằng cho tên quân hiệu, khuyến khích kẻ dưới giữ nghiêm phép nước dù có làm ảnh hưởng đến người thân của mình.
"Tính cách: chí công vô tư, tôn trọng pháp luật.
c. Câu chuyện thứ ba: Cái giá của chức câu đương.
- Trần Thủ Độ nhận lời xin riêng cho một người nhà làm chức câu đương, lại cẩn thận ghi tên và quê quán của kẻ đó. 
- Đến khi gặp mặt, ông lại nói với kẻ đó: “Ngươi vì...được”.
" Có thể ông sẽ cho hắn làm chức câu đương thực mà còn có thể được ưu tiên thêm nữa vì là người nhà xin cho.
- Nhưng khi ông nói nốt vế còn lại " kết thúc thật bất ngờ, kịch tính.
" Đó chỉ là lời cảnh báo răn đe nghiêm khắc để người kia hoảng vía mà xin tha, mà nhớ đời, bỏ hẳn thói nhờ vả, chạy chọt. Đồng thời đó cũng là cách răn vợ ko được dựa quyền thế để làm việc công theo ý mình.
"Tính cách: chí công vô tư, kiên quyết trừng trị nạn chạy chức, chạy quyền, đút lót, hối lộ, dựa dẫm thân thích và giữ công bằng của pháp luật.
d. Câu chuyện thứ tư: An Quốc hay là thần?
- Đặt ra yêu cầu lựa chọn và trọng dụng hiền tài đúng mực cho nhà vua.
- Câu hỏi hay lời than :”Nếu anh em cùng là tướng thì việc trong triều sẽ ra sao” " sự cảm khái và dứt khoát của Trần Thủ Độ.
"Tính cách: thẳng thắn, cương trực, đặt lợi ích của quốc gia dân tộc lên trên lợi ích cá nhân, gia đình.
2. Nghệ thuật kể chuyện và khắc họa nhân vật:
- Các tình huống giàu kịch tính.
- Sử dụng các chi tiết đắt giá.
III. Tổng kết bài học:
 Nhân cách vĩ đại của Trần Thủ Độ: trung thực, nghiêm minh, liêm khiết, chí công vô tư.
4. Củng cố – Nhận xét:
	- Hệ thống nội dung: Theo yêu câu bài học.
	- Nhận xét chung.
5. Củng cố, dặn dò:
 Yêu cầu hs:- Học bài.
 - Soạn bài: Chuyện chức phán sự đền Tản Viên..