Luyện tập thi vào lớp 10 THPT Môn Văn

 1 
LUYỆN TẬP THI VÀO LỚP 10 THPT 
MÔN VĂN - ĐỀ SỐ 1 
Câu 1: (2,5 điểm) 
Chép lại chính xác bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương và phân tích ý nghĩa 
của các cặp từ trái nghĩa có trong bài thơ. 
Câu 2: (5 điểm) 
Suy nghĩ của em về nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của nhà văn Kim Lân 
Goi y. LUYỆN THI VÀO LỚP 10 THPT - MÔN VĂN 
GỢI Ý TRẢ LỜI PHẦN TỰ LUẬN, ĐỀ SỐ 1 
Câu 1: (2,5 điểm) 
Học sinh chép được chính xác bài thơ cho 0,5 điểm. Nếu sai 3 lỗi về từ ngữ hoặc 
chính tả thì trừ 0,25 điểm. 
Phân tích ý nghĩa của các cặp từ trái nghĩa : nổi - chìm, rắn- nát với nghĩa tả thực là 
quá trình nặn bánh : do bàn tay con người để bột rắn hoặc nát và quá trình luộc bánh 
mới cho vào bánh chìm xuống nhưng khi chín thì nổi lên ; Nghĩa tượng trưng : cuộc 
đời, thân phận của người phụ nữ trong xã hội cũ không được làm chủ cuộc đời mình, 
bị phụ thuộc vào kẻ khác, bị xã hội xô đẩy, vùi dập, chìm nổi lênh đênh. Các cặp từ 
trái nghĩa nói lên được tấm lòng đồng cảm sâu sắc và là tiếng nói của người phụ nữ 
xót xa cho giới mình của Hồ Xuân Hương. 
Câu 2: (5 điểm) 
Học sinh vận dụng các kĩ năng về nghị luận nhân vật văn học để nêu những suy nghĩ 
về nhân vật ông Hai - người nông dân yêu làng, yêu nước trong kháng chiến chống 
Pháp bằng các ý cụ thể như sau : 
a. Giới thiệu về truyện ngắn Làng, tác phẩm viết về người nông dân trong những ngày 
đầu cuộc kháng chiến chống Pháp, giai đoạn đất nước đang ở thế cầm cự, nhân dân 
làng Chợ Dầu theo lệnh kháng chiến đi tản cư ở vùng Yên Thế (Bắc Giang). Và chính 
trong hoàn cảnh đó, nhân vật ông Hai, người nông dân thật thà chất phác đã thể hiện 
những trưởng thành trong nhận thức và suy nghĩ của mình về tình cảm yêu làng, yêu 
nước. 
b. Phân tích các phẩm chất về tình yêu làng của ông Hai : 
- Nỗi nhớ làng da diết trong những ngày đi tản cư : buồn bực trong lòng, nghe ngóng 
tin tức về làng, hay khoe về cái làng Chợ Dầu với nỗi nhớ và niềm tự hào mãnh liệt. 
- Đau khổ, dằn vặt khi nghe tin làng mình làm Việt gian : tủi nhục đau đớn, xấu hổ 
không dám nhìn ai, lo sợ bị người ta bài trừ, không chứa ; ruột gan cứ rối bời, không 
 2 
khí gia đình nặng nề, u ám... 
- Niềm sung sướng cảm động đến trào nước mắt khi tin xấu về làng ông được cải 
chính : ông đi khoe khắp nơi, đến từng nhà với dáng vẻ lật đật và lại tự hào ngẩng cao 
đầu kể về làng Chợ Dầu quê hương ông một cách say sưa và náo nức lạ thường. 
c. Đánh giá và khẳng định tình yêu làng của ông Hai gắn với tình yêu đất nước, yêu 
kháng chiến: trong thâm tâm ông luôn tự hào về ngôi làng giàu truyền thống văn hoá, 
trù phú và tự hào về sự thuỷ chung với cách mạng, với Bác Hồ của quê hương mình. 
Sự thay đổi nhận thức để nhận ra kẻ thù là bọn đế quốc phong kiến theo một quá trình 
tâm lí hết sức tự nhiên khiến ta thêm trân trọng yêu mến người nông dân này vì tình 
cảm gắn bó với quê hương, xóm làng và cách mạng. 
d. Khẳng định tình yêu quê hương đất nước là một vẻ đẹp của con người Việt Nam, 
đặc biệt trong những ngày đất nước gian nguy tình cảm ấy được thử thách càng tô đẹp 
thêm phẩm chất của con người Việt Nam. 
LUYỆN TẬP THI VÀO LỚP 10 THPT 
MÔN VĂN - ĐỀ SỐ 2 
Câu 1: (1,5 điểm) 
Chép lại chính xác 4 dòng thơ đầu trong đoạn trích Cảnh ngày xuân trích trong 
Truyện Kiều của Nguyễn Du. Viết khoảng 5 câu nhận xét về nội dung và nghệ thuật 
của đoạn thơ đó. 
Câu 2: (6 điểm) 
Nêu suy nghĩ của em về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận. 
Goi yLUYỆN THI VÀO 10 THPT - MÔN VĂN 
GỢI Ý TRẢ LỜI PHẦN TỰ LUẬN, ĐỀ SỐ 2 
Câu1: (2,5điểm) 
Học sinh chép chính xác 4 dòng thơ cho 0,5 điểm (nếu sai 3 lỗi chính tả hoặc từ ngữ 
trừ 0,25 điểm) : 
Ngày xuân con én đưa thoi, 
Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi. 
Cỏ non xanh tận chân trời, 
Cành lê trắng điểm một vài bông hoa. 
Nội dung và nghệ thuật của đoạn thơ (1 điểm) 
+ Bức tranh mùa xuân được gợi lên bằng nhiều hình ảnh trong sáng : cỏ non, chim én, 
cành hoa lê trắng là những hình ảnh đặc trưng của mùa xuân. 
+ Cảnh vật sinh động nhờ những từ ngữ gợi hình : con én đưa thoi, điểm... 
+ Cảnh sắc mùa xuân gợi vẻ tinh khôi với vẻ đẹp khoáng đạt, tươi mát. 
 3 
Câu2: (5điểm) 
Yêu cầu : bằng cách sử dụng kĩ năng của văn lập luận, học sinh đánh giá, bày tỏ 
những cảm xúc, suy nghĩ về bức tranh hoàn chỉnh của chuyến ra khơi đánh cá được 
Huy Cận miêu tả trong bài thơ Đoàn thuyền đánh cá và sự ngợi ca biển, ngợi ca con 
người lao động trong không khí làm chủ. Cụ thể : 
1. Giới thiệu về hoàn cảnh sáng tác bài thơ (1958) khi miền Bắc xây dựng xã hội chủ 
nghĩa, tái hiện cảnh sắc thiên nhiên và không khí lao động của một vùng biển giàu đẹp 
của miền Bắc, ca ngợi con người và biển cả hùng vĩ, bao la. 
2. Cảm nhận về con người và biển cả theo hành trình chuyến ra khơi của đoàn thuyền 
đánh cá : 
a. Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi : 
- Hoàng hôn trên biển : đẹp hùng vĩ qua các hình ảnh so sánh : Mặt trời xuống biển 
như hòn lửa. 
- Cảnh người lao động ra khơi : mang vẻ đẹp lãng mạn, thể hiện tinh thần hào hứng và 
khẩn trương trong lao động : Câu hát căng buồm cùng gió khơi. 
b. Cảnh lao động đánh cá trên biển ban đêm : 
- Cảm nhận về biển : giàu có và lãng mạn (đoạn thơ tả các loài cá, cảnh thuyền đi trên 
biển với cảm xúc bay bổng của con người : Lướt giữa mây cao với biển bằng) 
- Công việc lao động vất vả nhưng lãng mạn và thi vị bởi tình cảm yêu đời, yêu biển 
của ngư dân. Họ coi đó như một cuộc đua tài : Dàn đan thế trận lưới vây giăng... 
c. Cảnh đoàn thuyền đánh cá từ khơi xa trở về : 
- Hình ảnh thơ lặp lại tạo nên một lối vòng khép kín với dư âm của lời hát lạc quan 
của sự chiến thắng. 
- Hình ảnh nhân hoá nói quá : Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời gợi vẻ đẹp hùng 
tráng về nhịp điệu lao động khẩn trương và không khí chiến thắng sau đêm lao động 
miệt mài của các chàng trai ngư dân. 
- Cảnh bình minh trên biển được miêu tả thật rực rỡ, con người là trung tâm bức tranh 
với tư thế ngang tầm vũ trụ và hình ảnh no ấm của sản phẩm đánh bắt được từ lòng 
biển : Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi. 
3. Khẳng định đây là bài ca lao động yêu đời phơi phới của người ngư dân sau những 
ngày dành được tự do với ý thức quyết tâm xây dựng quê hương đất nước giàu đẹp. 
LUYỆN TẬP THI VÀO LỚP 10 THPT 
MÔN VĂN - ĐỀ SỐ 3 
Câu 1: (1,5 điểm) 
Nhận xét về nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua đoạn trích Mã Giám Sinh mua 
Kiều. 
Câu 2: (6 điểm) 
Cảm nghĩ về thân phận người phụ nữ qua bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân 
Hương và tác phẩm Chuyện người con gái Nam Xương của Nguyễn Dữ. 
 4 
Goi y LUYỆN THI VÀO 10 THPT - MÔN VĂN 
GỢI Ý TRẢ LỜI PHẦN TỰ LUẬN, ĐỀ SỐ 3 
Câu1: (1,5điểm) 
Nhận xét nghệ thuật tả người của Nguyễn Du qua đoạn trích Mã Giám Sinh mua 
Kiều cần đạt được các ý cơ bản sau : 
- Bút pháp tả thực được Nguyễn Du sử dụng để miêu tả nhân vật Mã Giám Sinh. 
Bằng bút pháp này, chân dung nhân vật hiện lên rất cụ thể và toàn diện : trang phục áo 
quần bảnh bao, diện mạo mày râu nhẵn nhụi, lời nói xấc xược, vô lễ, cộc lốc "Mã 
Giám Sinh", cử chỉ hách dịch ngồi tót sỗ sàng... tất cả làm hiện rõ bộ mặt trai lơ đểu 
giả, trơ trẽn và lố bịch của tên buôn thịt bán người giả danh trí thức. 
- Trong Truyện Kiều, tác giả sử dụng bút pháp tả thực để miêu tả các nhân vật phản 
diện như Mã Giám Sinh, Tú Bà, Sở Khanh, Hồ Tôn Hiến... phơi bày bộ mặt thật của 
bọn chúng trong xã hội đương thời, nhằm tố cáo, lên án xã hội phong kiến với những 
con người bỉ ổi, đê tiện đó. 
Câu2: (6điểm) 
Vận dụng các kĩ năng nghị luận văn học để nêu những suy nghĩ về số phận của người 
phụ nữ qua 2 tác phẩm : Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương và Chuyện người con 
gái Nam Xương của Nguyễn Dữ, yêu cầu đạt được các ý sau : 
a. Nêu khái quát nhận xét về đề tài người phụ nữ trong văn học, số phận cuộc đời của 
họ được phản ánh trong các tác phẩm văn học trung đại ; những bất hạnh oan khuất 
được bày tỏ, tiếng nói cảm thông bênh vực thể hiện tấm lòng nhân đạo của các tác giả, 
tiêu biểu thể hiện qua : Bánh trôi nước và Chuyện người con gái Nam Xương. 
b. Cảm nhận về người phụ nữ qua 2 tác phẩm : 
* Họ là những người phụ nữ đẹp có phẩm chất trong sáng, giàu đức hạnh : 
- Cô gái trong Bánh trôi nước : được miêu tả với những nét đẹp hình hài thật chân 
thực, trong sáng : “Thân em vừa trắng lại vừa tròn”. Miêu tả bánh trôi nước nhưng lại 
dùng từ thân em - cách nói tâm sự của người phụ nữ quen thuộc kiểu ca dao : thân em 
như tấm lụa đào... khiến người ta liên tưởng đến hình ảnh nước da trắng và tấm thân 
tròn đầy đặn, khoẻ mạnh của người thiếu nữ đang tuổi dậy thì mơn mởn sức sống. Cô 
gái ấy dù trải qua bao thăng trầm bảy nổi ba chìm vẫn giữ tấm lòng son. Sự son sắt 
hay tấm lòng trong sáng không bị vẩn đục cuộc đời đã khiến cô gái không chỉ đẹp vẻ 
bên ngoài mà còn quyến rũ hơn nhờ phẩm chất của tấm lòng son luôn toả rạng. 
- Nhân vật Vũ Nương trong Chuyện ngươì con gái nam Xương : mang những nét 
đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam. 
+ Trong cuộc sống vợ chồng nàng luôn “giữ gìn khuôn phép, không từng để lúc nào 
vợ chồng phải đến thất hoà". Nàng luôn là người vợ thuỷ chung yêu chồng tha thiết, 
những ngày xa chồng nỗi nhớ cứ dài theo năm tháng : "mỗi khi thấy bướm lượn đầy 
vườn, mây che kín núi" nàng lại âm thầm nhớ chồng. 
+ Lòng hiếu thảo của Vũ Nương khiến mẹ chồng cảm động, những ngày bà ốm đau, 
nàng hết lòng thuốc thang chăm sóc nên khi trăng trối mẹ chồng nàng đã nói : "Sau 
này, trời xét lòng lành, [], xanh kia quyết chẳng phụ con". Khi mẹ chồng khuất núi, 
nàng lo ma chay chu tất, lo liệu như đối với cha mẹ đẻ của mình. 
+ Nàng là người trọng danh dự, nhân phẩm : khi bị chồng vu oan, nàng một mực tìm 
lời lẽ phân trần để chồng hiểu rõ tấm lòng mình. Khi không làm dịu được lòng ghen 
 5 
tuông mù quáng của chồng, nàng chỉ còn biết thất vọng đau đớn, đành tìm đến cái 
chết với lời nguyền thể hiện sự thuỷ chung trong trắng. Đến khi sống dưới thuỷ cung 
nàng vẫn luôn nhớ về chồng con, muốn được rửa mối oan nhục của mình. 
* Họ là những người chịu nhiều oan khuất và bất hạnh, không được xã hội coi trọng : 
- Người phụ nữ trong bài thơ Bánh trôi nước của Hồ Xuân Hương đã bị xã hội xô 
đẩy, sống cuộc sống không được tôn trọng và bản thân mình không được tự quyết 
định hạnh phúc : 
"Bảy nổi ba chìm với nước non, 
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn" 
- Vũ Nương bị chồng nghi oan, cuộc sống của nàng ngay từ khi mới kết hôn đã không 
được bình đẳng vì nàng là con nhà nghèo, lấy chồng giầu có. Sự cách biệt ấy đã cộng 
thêm một cái thế cho Trương Sinh, bên cạnh cái thế của người chồng, người đàn ông 
trong chế độ gia trưởng phong kiến. Hơn nữa Trương Sinh là người có tính đa nghi, 
đối với vợ phòng ngừa quá sức, lại thêm tâm trạng của chàng khi trở về không vui vì 
mẹ mất. Lời nói của đứa trẻ ngây thơ như đổ thêm dầu vào lửa làm thổi bùng ngọn lửa 
ghen tuông trong con người vốn đa nghi đó, chàng "đinh ninh là vợ hư". Cách xử sự 
hồ đồ độc đoán của Trương Sinh đ ... _______________________________________________ 
«n luyÖn &båi dìng ng÷ v¨n 9 vµo THPT 
N¨m häc : 2007 - 2008 
 Chuyªn ®Ò 
Tu tõ tõ vùng TiÕng ViÖt 
Bµi 1: So s¸nh 
 I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 
 1. ThÕ nµo lµ so s¸nh? 
 So s¸nh lµ ®èi chiÕu sù vËt, sù viÖc nµy víi sù vËt sù viÖc kh¸c 
cã nÐt t¬ng ®ång ®Ó lµm t¨ng søc gîi h×nh, gîi c¶m cho sù diÔn 
®¹t. 
 VD: 
- Trong nh tiÕng h¹c bay qua 
§ôc nh tiÕng suèi míi sa nöa vêi. 
(NguyÔn Du) 
 - Má Cèc nh c¸i dïi s¾t, chäc xuyªn c¶ ®Êt 
 (T« Hoµi) 
 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh 
 271 
 So s¸nh lµ c¸ch c«ng khai ®èi chiÕu c¸c sù vËt víi nhau, qua ®ã 
nhËn thøc ®îc sù vËt mét c¸ch dÔ dµng cô thÓ h¬n. V× vËy mét 
phÐp so s¸nh th«ng thêng gåm 4 yÕu tè: 
 - VÕ A : §èi tîng (sù vËt) ®îc so s¸nh. 
 - Bé phËn hay ®Æc ®iÓm so s¸nh (ph¬ng diÖn so s¸nh). 
 - Tõ so s¸nh. 
 - VÕ B : Sù vËt lµm chuÈn so s¸nh. 
 Ta cã s¬ ®å sau ®©y: 
YÕu tè 1 YÕu tè 2 YÕu tè 3 YÕu tè 4 
VÕ A 
(Sù vËt ®îc 
so s¸nh) 
Ph¬ng diÖn 
so s¸nh 
Tõ so s¸nh 
VÕ B 
(Sù vËt dïng ®Ó lµm 
chuÈn so s¸nh) 
M©y 
Bµ giµ 
Dõa 
Tr¾ng 
sãng s¸nh 
®ñng ®Ønh 
Nh 
Nh 
Nh lµ 
b«ng 
b¸t níc chÌ 
®øng ch¬i 
 + Trong 4 yÕu tè trªn ®©y yÕu tè (1) vµ yÕu tè (4) ph¶i cã mÆt. 
NÕu v¾ng mÆt c¶ yÕu tè (1) th× gi÷a yÕu tè (1) vµ yÕu tã (4) ph¶i cã 
®iÓm t¬ng ®ång quen thuéc. Lóc ®ã ta cã Èn dô. 
 Khi ta nãi : C« g¸i ®Ñp nh hoa lµ so s¸nh. Cßn khi nãi : Hoa tµn 
mµ l¹i thªm t¬i (NguyÔn Du) th× hoa ë ®©y lµ Èn dô. 
 + YÕu tè (2) vµ (3) cã thÓ v¾ng mÆt. Khi yÕu tè (2) v¾ng mÆt ngêi 
ta gäi lµ so s¸nh ch×m v× ph¬ng diÖn so s¸nh (cßn gäi lµ mÆt so 
s¸nh) kh«ng lé ra do ®ã sù liªn tëng réng r·i h¬n, kÝch thÝch trÝ tuÖ 
vµ t×nh c¶m ngêi ®äc nhiÒu h¬n. 
 + YÕu tè (3) cã thÓ lµ c¸c tõ nh: giãng, tùa, kh¸c nµo, tùa nh, 
gièng nh, lµ, bao nhiªu,bÊy nhiªu, h¬n, kÐm  Mçi yÕu tè ®¶m 
nhËn mét s¾c th¸i biÓu c¶m kh¸c nhau: 
- Nh cã s¾c th¸i gi¶ ®Þnh 
- Lµ s¾c th¸i kh¼ng ®Þnh 
- Tùa thÓ hiÖn møc ®ä cha hoµn h¶o, 
 + TrËt tù cña phÐp so s¸nh cã khi ®îc thay ®æi. 
 VD: 
Nh chiÕc ®¶o bèn bÒ chao mÆt sãng 
Hån t«i vang tiÕng väng cña hai miÒn. 
 3. C¸c kiÓu so s¸nh 
 Dùa vµo môc ®Ých vµ c¸c tõ so s¸nh ngêi ta chia phÐp so s¸nh 
thµnh hai kiÓu: 
 a) So s¸nh ngang b»ng 
 PhÐp so s¸nh ngang b»ng thêng ®îc thÓ hiÖn bëi c¸c tõ so s¸nh 
sau ®©y: lµ, nh, y nh, tùa nh, gièng nh hoÆc cÆp ®¹i tõ bao 
nhiªubÊy nhiªu. 
 272 
 Môc ®Ých cña so s¸nh nhiÒu khi kh«ng ph¶i lµ t×m sù gièng nhau 
hay kh¸c nhau mµ nh»m diÔn t¶ mét c¸ch h×nh ¶nh mét bé phËn 
hay ®Æc ®iÓm nµo ®ã cña sù vËt gióp ngêi nghe, ngêi ®äc cã c¶m 
gi¸c hiÓu biÕt sù vËt mét c¸ch cô thÓ sinh ®éng. V× thÕ phÐp so 
s¸nh thêng mang tÝnh chÊt cêng ®iÖu. 
 VD: Cao nh nói, dµi nh s«ng 
 (Tè H÷u) 
 b) So s¸nh h¬n kÐm 
 Trong so s¸nh h¬n kÐm tõ so s¸nh ®îc sö dông lµ c¸c tõ : h¬n, 
h¬n lµ, kÐm, kÐm g× 
 VD: 
 - Ng«i nhµ sµn dµi h¬n c¶ tiÕng chiªng 
 Muèn chuyÓn so s¸nh h¬n kÐm sang so s¸nh ngang b»ng ngêi 
ta thªm mét trong c¸c tõ phñ ®Þnh: Kh«ng, cha, ch¼ng vµo trong 
c©u vµ ngîc l¹i. 
 VD: 
 Bãng ®¸ quyÕn rò t«i h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc. 
 Bãng ®¸ quyÕn rò t«i kh«ng h¬n nh÷ng c«ng thøc to¸n häc. 
 4. T¸c dông cña so s¸nh 
 + So s¸nh t¹o ra nh÷ng h×nh ¶nh cô thÓ sinh ®éng. PhÇn lín c¸c 
phÐp so s¸nh ®Òu lÊy c¸i cô thÓ so s¸nh víi c¸i kh«ng cô thÓ hoÆc 
kÐm cô thÓ h¬n, gióp mäi ngêi h×nh dung ®îc sù vËt, sù viÖc cÇn 
nãi tíi vµ cÇn miªu t¶. 
 VD: 
C«ng cha nh nói Th¸i S¬n 
NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra. 
(Ca dao) 
 + So s¸nh cßn gióp cho c©u v¨n hµm sóc gîi trÝ tëng tîng cña ta 
bay bæng. V× thÕ trong th¬ thÓ hiÖn nhiÒu phÐp so s¸nh bÊt ngê. 
 VD: 
Tµu dõa chiÕc lîc ch¶i vµo m©y xanh 
 C¸ch so s¸nh ë ®©y thËt bÊt ngê, thËt gîi c¶m. YÕu tè (2) Vµ 
YÕu tè (3) bÞ lîc bá. Ngêi ®äc ngêi nghe tha hå mµ tëng tîng ra 
c¸c mÆt so s¸nh kh¸c nhau lµm cho h×nh tîng so s¸nh ®îc nh©n 
lªn nhiÒu lÇn. 
 II/ Bµi tËp 
 1. Trong c©u ca dao : 
Nhí ai båi hæi båi håi 
Nh ®øng ®èng löa nh ngåi ®èng than 
a) Tõ båi hæi båi håi lµ tõ g×? 
b) G¶i nghÜa tõ l¸y båi hæi båi håi 
 273 
c) Ph©n tÝch c¸i hay cña c©u th¬ do phÐp so s¸nh ®em l¹i. 
 Gîi ý: 
 a) §©y lµ tõ l¸y chØ møc ®é cao. 
 b) Gi¶i nghÜa : tr¹ng th¸i cã nh÷ng c¶m xóc, ý nghÜ cø trë ®i trë 
l¹i trong c¬ thÓ con ngêi. 
 c) Tr¹ng th¸i m¬ hå, trõu tîng chØ ®îc béc lé b»ng c¸ch ®a ra 
h×nh ¶nh cô thÓ: ®øng ®èng löa, ngåi ®èng than ®Ó ngêi kh¸c hiÓu 
®îc c¸i m×nh muèn nãi mét c¸ch dÔ dµng. H×nh ¶nh so s¸nh cã 
tÝnh chÊt phãng ®¹i nªn rÊt gîi c¶m. 
 2. PhÐp so s¸nh sau ®©y cã g× ®Æc biÖt: 
MÑ giµ nh chuèi vµ h¬ng 
Nh x«i nÕp mét, nh ®êng mÝa lau. 
 (Ca 
dao) 
 Gîi ý: 
 Chó ý nh÷ng chç ®Æc biÖt sau ®©y: 
 - Tõ ng÷ chØ ph¬ng diÖn so s¸nh bÞ lîc bá. 
 VÕ (B) lµ chuÈn so s¸nh kh«ng ph¶i cã mét mµ cã ba: chuèi vµ 
h¬ng – x«i nÕp mét - ®êng mÝa lau lµ nh»m môc ®Ých ca ngîi ngêi 
mÑ vÒ nhiÒu mÆt, mÆt nµo còng cã nhiÒu u ®iÓm ®¸ng quý. 
 3. T×m vµ ph©n tÝch phÐp so s¸nh (theo m« h×nh cña so s¸nh) 
trong c¸c c©u th¬ sau: 
 a) Ngoµi thÒm r¬i chiÕc la ®a 
TiÕng r¬i rÊt máng nh lµ r¬i nghiªng. 
 (TrÇn 
§¨ng Khoa) 
 b) Quª h¬ng lµ chïm khuÕ ngät 
Cho con chÌo h¸i mçi ngµy 
Quª h¬ng lµ ®êng ®i häc 
Con vÒ rîp bím vµng bay. 
 (§ç 
Trung Qu©n) 
 Gîi ý: 
 Chó ý ®Õn c¸c so s¸nh 
 a) TiÕng r¬i rÊt máng nh lµ r¬i nghiªng 
 b) Quª h¬ng lµ chïm khuÕ ngät 
 Quª h¬ng lµ ®êng ®i häc 
_____________________________________________________
________ 
Bµi 2 : Nh©n ho¸ 
 274 
 I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 
 1. ThÕ nµo lµ nh©n ho¸ ? 
 Nh©n ho¸ lµ c¸ch gäi hoÆc t¶ con vËt, c©y cèi, ®å vËt, hiÖn tîng 
thiªn nhiªn b»ng nh÷ng tõ ng÷ vèn ®îc dïng ®Î gäi hoÆc t¶ con 
ngêi; lµm cho thÕ giíi loµi vËt, c©y cèi ®å vËt,  trë nªn gÇn gòi víi 
con ngêi, biÓu thÞ ®îc nh÷ng suy nghÜ t×nh c¶m cña con ngêi. 
 Tõ nh©n ho¸ nghÜa lµ trë thµnh ngêi. Khi gäi t¶ sù vËt ngêi ta th-
êng g¸n cho sù vËt ®Æc tÝnh cña con ngêi. C¸ch lµm nh vËy ®îc 
gäi lµ phÐp nh©n ho¸. 
 VD: 
C©y dõa 
S¶i tay 
B¬i 
Ngän mïng t¬i 
Nh¶y móa 
 (TrÇn §¨ng 
Khoa) 
 2. C¸c kiÓu nh©n ho¸ 
 Nh©n ho¸ ®îc chia thµnh c¸c kiÓu sau ®©y: 
 + Gäi sù vËt b»ng nh÷ng tõ vèn gäi ngêi 
 VD: 
 DÕ Cho¾t ra cöa, hÐ m¾t nh×n chÞ Cèc. Råi hái t«i : 
 - ChÞ Cèc bÐo xï ®øng tríc cöa nhµ ta ®Êy h¶ ? 
 (T« Hoµi) 
 + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®îc dïng 
®Ó chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt sù vËt. 
 VD : 
Mu«n ngh×n c©y mÝa 
Móa g¬m 
KiÕn 
Hµnh qu©n 
§Çy ®êng 
 (TrÇn §¨ng 
Khoa) 
 + Nh÷ng tõ chØ ho¹t ®éng, tÝnh chÊt cña con ngêi ®îc dïng 
®Ó chØ ho¹t ®éng tÝnh chÊt cña thiªn nhiªn 
 VD : 
¤ng trêi 
MÆc ¸o gi¸p ®en 
Ra trËn 
 275 
 (TrÇn §¨ng 
Khoa) 
 + Trß chuyÖn t©m sù víi vËt nh ®èi víi ngêi 
 VD : 
Kh¨n th¬ng nhí ai 
Kh¨n r¬i xuèng ®Êt ? 
Kh¨n th¬ng nhí ai 
Kh¨n v¾t trªn vai 
 (Ca dao) 
Em hái c©y k¬ nia 
Giã mµy thæi vÒ ®©u 
VÒ ph¬ng mÆt trêi mäc... 
 (Bãng c©y 
k¬ nia) 
 3. T¸c dông cña phÐp nh©n ho¸ 
 PhÐp nh©n ho¸ lµm cho c©u v¨n, bµi v¨n thªm cô thÓ, sinh ®éng, 
gîi c¶m ; lµ cho thÕ giíi ®å vËt, c©y cèi, con vËt ®îc gÇn gòi víi 
con ngêi h¬n. 
 VD : 
B¸c giun ®µo ®Êt suèt ngµy 
H«m qua chÕt díi bãng c©y sau nhµ. 
 (TrÇn 
§¨ng Khoa) 
 II/ Bµi tËp 
 1. Trong c©u ca dao sau ®©y: 
Tr©u ¬i ta b¶o tr©u nµy 
Tr©u ¨n no cá tr©u cµy víi ta 
 C¸ch trß chuyÖn víi tr©u trong bµi ca dao trªn cho em c¶m nhËn 
g× ? 
 Gîi ý: 
 - Chó ý c¸ch xng h« cña ngêi ®èi víi tr©u. C¸ch xng h« nh vËy 
thÓ hiÖn th¸i ®é t×nh c¶m g× ? TÇm quan träng cña con tr©u ®èi víi 
nhµ n«ng nh thÕ nµo ? Theo ®ã em sÏ tr¶ lêi ®îc c©u hái. 
 2. T×m phÐp nh©n ho¸ vµ nªu t¸c dông cña chóng trong nh÷ng 
c©u th¬ sau: 
 a) Trong giã trong ma 
Ngän ®Ìn ®øng g¸c 
Cho th¾ng lîi, nèi theo nhau 
§ang hµnh qu©n ®i lªn phÝa tríc. 
 (Ngän 
®Ìn ®øng g¸c) 
 Gîi ý: 
 276 
 Chó ý c¸ch dïng c¸c tõ vèn chØ ho¹t ®éng cña ngêi nh: 
- §øng g¸c, nèi theo nhau, hµnh qu©n, ®i lªn phÝa tríc. 
_____________________________________________________
______ 
Bµi 3 : Èn dô 
 I/ Cñng cè, më réng vµ n©ng cao 
 1. ThÕ nµo lµ Èn dô ? 
 Èn dô lµ c¸ch gäi tªn sù vËt, hiÖn tîng nµy b»ng tªn sù vËt hiÖn 
kh¸c cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nh»m t¨ng søc gîi h×nh, gîi 
c¶m cho sù diÔn ®¹t. 
 Èn dô thùc chÊt lµ mét kiÓu so s¸nh ngÇm trong ®ã yÕu tè so 
s¸nh gi¶m ®i chØ cßn yÕu tè lµm chuÈn so s¸nh ®îc nªu lªn. 
 Muèn cã phÐp Èn dô th× gi÷a hai sù vËt hiÖn tîng ®îc so s¸nh 
ngÇm ph¶i cã nÐt t¬ng ®ång quen thuéc nÕu kh«ng sÏ trë nªn khã 
hiÓu. 
 C©u th¬: 
Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng 
ThÊy mét mÆt trêi trong l¨ng rÊt ®á 
 (ViÔn 
Ph¬ng) 
 MÆt trêi ë dßng th¬ thø hai chÝnh lµ Èn dô. 
 HoÆc 
MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi 
MÆt trêi cña mÑ em n»m trªn lng 
(NguyÔn Khoa §iÒm) 
 Ca dao cã c©u: 
ThuyÒn vÒ cã nhí bÕn ch¨ng ? 
BÕn th× mét d¹ kh¨ng kh¨ng ®îi thuyÒn. 
 BÕn ®îc lÊy lµm Èn dô ®Ó l©m thêi biÓu thÞ ngêi cã tÊm lßng thuû 
chung chê ®îi, bëi nh÷ng h×nh ¶nh c©y ®a, bÕn níc thêng g¾n víi 
nh÷ng g× kh«ng thay ®æi lµ ®Æc ®iÓm quen thuéc ë nh÷ng cã ngêi 
cã tÊm lßng thuû chung. 
 Èn dô chÝnh lµ mét phÐp chuyÓn nghÜa l©m thêi kh¸c víi phÐp 
chuyÓn nghÜa thêng xuyªn trong tõ vùng. Trong phÐp Èn dô, tõ chØ 
®îc chuyÓn nghÜa l©m thêi mµ th«i. 
 2. C¸c kiÓu Èn dô 
 277 
 Dùa vµo b¶n chÊt sù vËt hiÖn tîng ®îc ®a ra so s¸nh ngÇm, ta 
chia Èn dô thµnh c¸c lo¹i sau: 
 + Èn dô h×nh tîng lµ c¸ch gäi sù vËt A b»ng sù vËt B. 
 VD: 
Ngêi Cha m¸i tãc b¹c 
 (Minh HuÖ) 
 LÊy h×nh tîng Ngêi Cha ®Ó gäi tªn B¸c Hå. 
 + Èn dô c¸ch thøc lµ c¸ch gäi hiÖn tîng A b»ng hiÖn tîng B. 
 VD: 
VÒ th¨m quª B¸c lµng Sen 
Cã hµng r©m bôt thøp lªn löa hång. 
(NguyÔn §øc MËu) 
 Nh×n “hµng r©m bôt” víi nh÷ng b«ng hoa ®á rùc t¸c gi¶ tëng nh 
nh÷ng ngän ®Ìn “th¾p lªn löa hång”. 
 + Èn dô phÈm chÊt lµ c¸ch lÊy phÈm chÊt cña sù vËt A ®Ó chØ 
phÈm chÊt cña sù vËt B. 
 VD: 
ë bÇu th× trßn, ë èng th× dµi. 
 Trßn vµ dµi ®îc l©m thêi chØ nh÷ng phÈm chÊt cña sù vËt B. 
 + Èn dô chuyÓn ®æi c¶m gi¸c lµ nh÷ng Èn dô trong ®ã B lµ mét 
c¶m gi¸c vèn thuéc mét lo¹i gi¸c quan dïng ®Ó chØ nh÷ng c¶m 
gi¸c A vèn thuéc c¸c lo¹i gi¸c quan kh¸c hoÆc c¶m xóc néi t©m. 
Nãi gän lµ lÊy c¶m gi¸c A ®Ó chØ c¶m gi¸c B. 
 VD: 
Míi ®îc nghe giäng hên dÞu ngät 
HuÕ gi¶i phãng nhanh mµ anh l¹i muén vÒ. 
(Tè H÷u) 
 Hay: 
§· nghe rÐt mít luån trong giã 
§· v¾ng ngêi sang nh÷ng chuyÕn ®ß 
(Xu©n DiÖu) 
 3.T¸c dông cña Èn dô 
 Èn dô lµm cho c©u v¨n thªm giµu h×nh ¶nh vµ mang tÝnh hµm 
sóc. Søc m¹nh cña Èn dô chÝnh lµ mÆt biÓu c¶m. Cïng mét ®èi t-
îng nhng ta cã nhiÒu c¸ch thøc diÔn ®¹t kh¸c nhau. (thuyÒn – 
biÓn, mËn - ®µo, thuyÒn – bÕn, biÓn – bê) cho nªn mét Èn dô cã 
thÓ dïng cho nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau. Èn dô lu«n biÓu hiÖn 
nh÷ng hµm ý mµ ph¶i suy ra míi hiÓu. ChÝnh v× thÕ mµ Èn dô lµm 
 278 
cho c©u v¨n giµu h×nh ¶nh vµ hµm sóc, l«i cuèn ngêi ®äc ngêi 
nghe. 
 VD : 
 Trong c©u : Ngêi Cha m¸i tãc b¹c nÕu thay B¸c Hå m¸i tãc b¹c 
th× tÝnh biÓu c¶m sÏ mÊt ®i. 
II/ bµi tËp